2.2. PODSYSTEM MONITORINGU JAKOŚCI ŚRÓDLĄDOWYCH WÓD POWIERZCHNIOWYCH

    Podsystem obejmuje, w warunkach województwa świętokrzyskiego, badania i ocenę jakości wód i osadów wodnych rzek oraz zbiorników zaporowych. Obowiązek oceny jakości wód powierzchniowych w ramach PMŚ wynika z art. 155a ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 roku - Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229 z późn. zm.), przy czym zgodnie z ust. 3 tego artykułu badania jakości wód powierzchniowych należą do kompetencji wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska.

    W realizowanych badaniach monitoringowych wód obowiązują zakresy i sposoby badania oraz kryteria oceny jakości i metodyki referencyjne zawarte w rozporządzeniach wykonawczych do ustawy - Prawo wodne:
    - rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4.10.2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz.1455);
    - rozporządzenie MŚ z dnia 23.12.2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. Nr 241, poz. 2093);
    - ozporządzenie MŚ z dn. 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludzi w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204, poz. 1728);
    - rozporządzenie MŚ w sprawie ogólnej klasyfikacji wód i oceny ogólnej (projekt);
    - rozporządzenie MŚ w sprawie elementów jakości dla klasyfikacji stanu ekologicznego oraz potencjału ekologicznego wód powierzchniowych oraz definicji klasyfikacji stanu ekologicznego oraz potencjału ekologicznego wód powierzchniowych (projekt).

    Celem wykonywania zadań jest stworzenie podstaw do podejmowania działań na rzecz poprawy stanu wód oraz ich ochrony przed zanieczyszczeniem, w tym ochrony przed eutrofizacją powodowaną wpływem sektora bytowo-komunalnego i rolnictwa oraz ochrony przed zanieczyszczeniami przemysłowymi, w tym zasoleniem i substancjami szczególnie szkodliwymi dla środowiska wodnego.

    Program monitoringu wód powierzchniowych województwa świętokrzyskiego określający prowadzenie badań, lokalizację punktów pomiarowych i realizowany zakres analiz ustalony został w powiązaniu ze sposobem użytkowania wód a także z charakterem ich zagrożenia lub ochrony.

    Zadanie: Badania i ocena jakości wód w rzekach i zbiornikach zaporowych

    W roku 2006 badania monitoringowe wód powierzchniowych (rzek i zbiorników zaporowych) należące do zadań Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Kielcach kontynuowane będą w 70 przekrojach pomiarowych, spośród 81 monitorowanych w województwie (tabela 7)

    Zgodnie z założeniami "Programu Państwowego Monitoringu Środowiska na rok 2006", w województwie świętokrzyskim kontynuowane będą badania monitoringowe w punktach pomiarowych dotychczasowych sieci (krajowej i regionalnej), wytypowanych dla potrzeb:
    - monitoringu diagnostycznego,
    - monitoringu wód powierzchniowych wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych,
    - monitoringu jakości wód powierzchniowych przeznaczonych do bytowania ryb,
    - monitoringu jakości wód powierzchniowych przeznaczonych do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia.

    Pobór prób wody ze wszystkich punktów na rzekach będzie realizowany 12 razy w roku z częstotliwością 1 raz na miesiąc. Punkty na 4 największych zbiornikach zaporowych województwa będą badane również z częstotliwością 1 raz na miesiąc w 1 punkcie pomiarowym (przy jazie), ale w okresie od marca do października.
    Zakres analityczny oraz częstotliwość badań wód powierzchniowych zostały dostosowane, w miarę możliwości, dla potrzeb klasyfikacji ogólnej i ogólnej oceny wód powierzchniowych, a także dla potrzeb oceny tych wód pod kątem zagrożenia azotanami i eutrofizacją oraz ocen związanych z przeznaczeniem wód zgodnie z wykazami wód, opracowanymi przez RZGW w Krakowie i Warszawie.
    Wykaz ponad 50 wskaźników (fizykochemicznych i biologicznych), zaplanowanych do badań wód powierzchniowych w 2006 roku oraz częstotliwość badań zawierają tabele 8 i 10.

    W roku 2006 rozwijane będą, wdrażane od 2004 roku, badania makrobezkregowców bentosowych do 7 kolejnych punktów pomiarowych.

    Wykaz ppk do badań makrobezkręgowców bentosowych (1 raz w roku):
1. rzeka Czarna Nida - Tokarnia,
2. rzeka Czarna Staszowska - Raków,
3. rzeka Czarna Staszowska - Kłoda,
4. rzeka Wschodnia - Zrecze Duże,
5. rzeka Kamienna - Mroczków,
6. rzeka Pokrzywianka - Wieloborowice,
7. rzeka Kanał Strumień - Ruszcza.

    W przypadku braku możliwości pobrania prób do badań w wyznaczonych punktach, zostaną wyznaczone zamiennie inne punkty do realizacji badań makrobezkręgowców bentosowych.
    We wszystkich punktach pomiarowych wód powierzchniowych województwa będą kontynuowane badania pod katem oceny przydatności wód do bytowania ryb w zakresie wskaźników oznaczonych w tabeli 8. Dla potrzeb pełniejszej oceny wód przeznaczonych do bytowania ryb Laboratorium WIOŚ zamieści w "Sprawozdaniach z badań monitoringowych wód powierzchniowych" przeliczone wyniki twardości wody wyrażone w mg/l CaCO₃., a w protokółach terenowych poboru i pomiaru próbek - informacje o zaobserwowanych zmianach organoleptycznych wody, w tym obecności węglowodorów ropopochodnych.

    Według informacji RZGW na terenie województwa świętokrzyskiego nie występują wody wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszary szczególnie narażone, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć. Pomimo to, w każdym z punktów pomiarowych dokonywana będzie ocena wód pod kątem zanieczyszczenia związkami azotu pochodzenia rolniczego i zagrożenia eutrofizacją powodowaną wpływem sektora bytowo-komunalnego. Dla uzyskania pełniejszej informacji w tym zakresie, zwiększono częstotliwość oznaczeń chlorofilu "a" (z 1 raz w kwartale do 1 raz w miesiącu) w punktach, które w latach ubiegłych charakteryzowały się zwiększonymi stężeniami wskaźników eutrofizacji wód. ¨
    Wykaz ppk ze zwiększoną częstotliwością oznaczania chlorofilu "a" (1 raz w m-cu):
1. rzeka Lubrzanka - zbiornik CEDZYNA,
2. rzeka Maskalis - Szczytniki,
3. rzeka Nida - Nowy Korczyn,
4. rzeka Silnica - Białogon,
5. rzeka Nidzica - Kazimierza Mała,
6. rzeka Nidzica - Piotrowice,
7. rzeka Czarna Staszowska - zbiornik CHAŃCZA,
8. rzeka Wschodnia - Zrecze Duże,
9. rzeka Kamienna - Wąchock,
10. rzeka Kamienna - Michałów,
11. rzeka Kamienna - zbiornik BRODY,
12. rzeka Kamienna - Nietulisko,
13. rzeka Kamienna - Chmielów,
14. rzeka Kamienna - Krasków,
15. rzeka Kamienna - Bałtów,
16. rzeka Kamienna - Wola Pawłowska,
17. rzeka Kamionka - zbiornik REJÓW,
18. rzeka Kamionka - Bzin,
19. rzeka Szewnianka - Ostrowiec Św.,
20. rzeka Pilica - Szczekociny,
21. rzeka Pilica - Maluszyn,
22. rzeka Czarna Włoszczowska - Ciemiętniki.

    Monitoring wód powierzchniowych, które są wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, prowadzony będzie w jednym punkcie pomiarowym Wiślica na rzece Nidzie, w zakresie przedstawionym w tabeli 10.
    Punkt ten usytuowany jest na odcinku cieku podlegającego ochronie powyżej nowego, oddanego do eksploatacji w styczniu 2005 roku, ujęcia komunalnego wód w Starym Korczynie, które szacunkowo pokrywa potrzeby około 7 tys. osób.
    Zakres analityczny i częstotliwość badań wód powierzchniowych ujmowanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia zamieszczono w tabeli 10
    Ocena stanu jakości wód powierzchniowych za rok 2006 zostanie wykonana według obowiązujących zasad wprowadzonych rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie ogólnej klasyfikacji i ogólnej oceny wód, które zostanie wydane na podstawie art. 38a ustawy Prawo wodne.
    Ponadto sporządzane będą oceny wód w zakresie spełniania wymagań odpowiednio do ich gospodarczego przeznaczenia oraz w zakresie zanieczyszczenia związkami azotu pochodzenia rolniczego - według kryteriów określonych obowiązującymi, cytowanymi na wstępie rozporządzeniami.

    Wyniki badań monitoringowych wód powierzchniowych wykonywanych przez WIOŚ gromadzone będą w wojewódzkiej bazie danych z wykorzystaniem systemu komputerowego "JaWo" i przekazywane co kwartał do IMGW/GIOŚ, a zagregowane wyniki pomiarów i oceny (w formie do uzgodnienia) - raz w roku do RZGW Kraków i RZGW Warszawa.

    Osady wodne w rzekach województwa

    Badania osadów wodnych wykonywane będą w oparciu o sieć krajową rzek przez Państwowy Instytut Geologiczny. Realizację powyższych badań w sieci krajowej zapewnia Główny Inspektorat Ochrony Środowiska.
    Badania te mają na celu kontrolowanie stężeń i trendów zawartości metali ciężkich i szkodliwych substancji organicznych akumulowanych w osadach rzek.
    Program pomiarowy obejmuje oznaczenia we frakcjach mniejszych od 0,2 mm stężeń pierwiastków głównych: Ca, Mg, Mn, Fe, P, S, i Corg., pierwiastków śladowych: As, Ba, Cd, Co, Cr, Cu, Hg, Ni, Pb, Sr, Zn, V oraz WWA, PCB i pestycydów chloroorganicznych.
    Zawartość pierwiastków głównych i śladowych oznaczana jest we wszystkich punktach, natomiast WWA, PCB i pestycydów chloroorganicznych - w punktach badanych corocznie.

    W województwie świętokrzyskim usytuowano 9 punktów obserwacyjnych sieci monitoringu geochemicznego osadów wodnych (3 badane są corocznie, a 6 - w cyklach trzyletnich), które znajdują się na rzekach zlewni Wisły:
    - przy ujściach rzek dłuższych niż 60 km oraz rzek pozaklasowych,
    - równomiernie wzdłuż biegu rzek dłuższych niż 100 km.

    W roku 2006 kontynuowane będą badania w 3 punktach, badanych corocznie, zlokalizowanych na największych rzekach województwa:
ppk nr 67 na rzece Kamiennej w m. Czekarzewice,
ppk nr 70 na rzece Wiśle w m. Sandomierz,
ppk nr 80 na rzece Nidzie w m. Nowy Korczyn.

    Na podstawie uzyskanych danych dokonywana jest ocena osadów wodnych rzek w skali całego kraju. Wyniki badań osadów wodnych rzek są okresowo publikowane przez GIOŚ.

Udostępnianie i upowszechnianie informacji o jakości wód powierzchniowych

    Udostępnianie i upowszechnianie wyników badań i ocen jakości wód powierzchniowych następować będzie poprzez ich prezentację za pośrednictwem publicznych sieci telekomunikacyjnych oraz poprzez dostępność do opracowań tekstowych i baz danych WIOŚ. Zakres udostępnianych informacji określają następujące przepisy:
    - art. 30 ust.1 pkt. 10 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.),
    - § 2 i 9 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 1 października 2002 r. w sprawie sposobu udostępniania informacji o środowisku (Dz. U. Nr 176, poz. 1453).

    Roczna ocena jakości wód powierzchniowych wraz z klasyfikacją za rok poprzedni zostanie wykonana w formie tekstowej a następnie udostępniona na stronie internetowej WIOŚ w terminie trzech miesięcy od zakończenia roku, którego dotyczy w zakresie obejmującym:
    - program pomiarowy jakości rzek wraz z wykazem badanych wskaźników i substancji, częstotliwość badań oraz lokalizację punktów pomiarowych,
    - wyniki pomiarów wskaźników i substancji, które zadecydowały w roku badawczym o jakości rzek w poszczególnych ppk, podane jako stężenia średnioroczne, maksymalne i minimalne,
    - wyniki ogólnej klasyfikacji jakości rzek.

    Oceny roczne będą również zamieszczane w publikowanych, w ramach serii wydawniczej Biblioteka Monitoringu Środowiska, raportach i informacjach o stanie środowiska województwa świętokrzyskiego.
    Oprócz informacji i opracowań publikowanych oraz udostępnianych za pośrednictwem publicznych sieci telekomunikacyjnych WIOŚ udostępnia również wyniki badań monitoringowych wód powierzchniowych na zasadach określonych w obowiązujących w tym zakresie przepisach.