2.4. PODSYSTEM MONITORINGU JAKOŚCI GLEBY I ZIEMI

    Obowiązek prowadzenia monitoringu gleby i ziemi w ramach PMŚ wynika z zapisów art. 26 oraz art. 109 ustawy - Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz.627 z poźn. zm.), przy czym okresowe badania jakości gleby i ziemi należą do zadań własnych starosty. Kryteria oceny określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleb oraz standardów jakości ziemi (Dz.U. Nr 165, poz.1359).

W roku 2006 w ramach podsystemu monitoringu jakości gleby i ziemi będą realizowane dwa zadania, stanowiące kontynuację dotychczasowych prac:

- badania i ocena gleb użytkowanych rolniczo;
- prowadzenie zbiorczych zestawień zarejestrowanych przez starostę terenów, na których wystąpiło przekroczenie standardów jakości gleby i ziemi (dotychczasowy tytuł zadania wg Programu PMŚ na lata 2003-2005: "Identyfikacja terenów, na których wystąpiło przekroczenie standardów jakości gleby i ziemi").

Zadanie: Badania i ocena jakości gleb użytkowanych rolniczo

    Zadanie to ma na celu śledzenie zmian różnych cech gleb użytkowanych rolniczo, szczególnie właściwości chemicznych, zachodzących w określonych przedziałach czasu, pod wpływem rolniczej i pozarolniczej działalności człowieka (antropopresji).
    Badania prowadzone są w cyklach 5-letnich w ramach krajowej sieci prowadzonej przez Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach, na którą składa się ok. 215 punktów pomiarowo kontrolnych, zlokalizowanych na glebach użytkowanych rolniczo na terenie całego kraju. Wśród 215 punktów pomiarowo-kontrolnych 9 punktów zlokalizowano na obszarze województwa świętokrzyskiego, w następujących powiatach:

- buskim: punkt w Rzędowie, gm. Tuczępy;
- jędrzejowskim: punkt w Olszówce Nowej, gm. Wodzisław;
- kieleckim: punkty w Dyminach, gm. Morawica i Wola Kopcowa, gm. Masłów;
- ostrowieckim: punkt w Ćmielowie, gm. Ćmielów;
- sandomierskim: punkt w Winiarkach, gm. Dwikozy;
- starachowickim: punkt w Wąchocku - Starym Dworze, gm. Wąchock;
- staszowskim: punkty w Okrągłej, gm. Połaniec i Niedziałki, gm. Rytwiany.

    W roku 2006 będą wykonywane analizy fizyko-chemiczne próbek pobranych z profili glebowych., a mianowicie następujące wskaźniki: skład granulometryczny (8 frakcji), % próchnicy, %CaCO₃, pH, kwasowość hydrolitycznej, kwasowości wymiennej, zawartości przyswajalnych dla roślin form fosforu (P₂O₅), potasu (K₂O), magnezu (Mg) i siarki (S-SO₄), zawartości: azotu ogólnego, węgla organicznego, wielopierścieniowe węglowodorów aromatycznych, wymiennego wapnia, potasu, magnezu i sodu, przewodnictwa elektrycznego i radioaktywności. Obliczone zostaną również: stosunek C : N, zasolenie gleby, kationowa pojemność sorpcyjna, suma zasad wymiennych oraz stopień wysycenia kationami zasadowymi. W próbkach glebowych oznaczona zostanie również zawartość rozpuszczalnych (tzn. całkowitych lub tzw. "całkowitych") form: wapnia, magnezu, potasu, sodu, glinu, żelaza, fosforu, manganu, kadmu, miedzi, chromu, niklu, ołowiu, cynku, kobaltu, wanadu, litu, berylu, boru, strontu i lantanu. Wykonanie pełnego zakresu prac, w tym oceny i zobrazowania wyników badań wymaga 3-letniego okresu realizacji zadania.

Badania w ramach sieci wojewódzkiej (WIOŚ Kielce)

    Badania gleb, zgodnie z założeniami "Programu Państwowego Monitoringu Środowiska na rok 2006" GIOŚ, może prowadzić także Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska - w ramach sieci wojewódzkich stosownie do specyficznych potrzeb regionu.
    Nawiązując do cykli badawczych realizowanych na podstawie poprzednich programów monitoringu woj. świętokrzyskiego uznano za wskazane kontynuowanie w roku 2006 badań gleb z sieci wojewódzkiej dotyczących gruntów rolnych położonych wzdłuż tras komunikacyjnych oraz w rejonach oddziaływania miast o znaczącym stopniu uprzemysłowienia. Poprzedni cykl badań w/w gruntów realizowano w 2001 roku.
    Badania powyższe wykonywane będą, podobnie jak w sieci krajowej, na terenach użytkowanych rolniczo według wykazu zawartego w tabeli 11.
    Zakres analityczny realizowanych badań obejmował będzie następujące oznaczenia do oceny jakości gleb: pH_wKCl, Pb, Zn, Cd, Cu, Ni, Cr.

    Porównanie wyników uzyskanych w ramach dotychczasowych cykli badawczych umożliwi dokonanie oceny wpływu transportu drogowego oraz przemysłu w miastach na jakość gleb w rejonach objętych analizą.
    Ocena wyników badań gleb prowadzonych przez WIOŚ, w tym zestawienie oraz analiza danych, sporządzona zostanie w ramach raportu o stanie środowiska w województwie w 2006 roku.

Zadanie: Prowadzenie zbiorczych zestawień zarejestrowanych przez starostę terenów,
na których wystąpiło przekroczenie standardów jakości gleby i ziemi

    Identyfikacja lokalnych skażeń gleby i ziemi oraz prowadzenie aktualizowanych, corocznie rejestrów zawierających informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenia standardów jakości gleby jest zadaniem starosty. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, wykorzystując rejestry starosty prowadzi zbiorcze zestawienia skażonych obszarów w województwie i następnie w cyklu rocznym przekazuje taką informację do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska.
    W ramach tego zadania wypełniane będą zobowiązania Polski wynikające z "Porozumienia pomiędzy Wspólnotą Europejską a Polską w sprawie uczestnictwa Polski w Europejskiej Agencji Środowiska i EIONET", które obejmują przekazywanie informacji dotyczących lokalnych skażeń gruntów. Dodatkowo informacja krajowa o terenach zanieczyszczonych będzie pomocna we wdrażaniu założeń Tematycznej Strategii Ochrony Gleb w Europie, a następnie projektowanej Dyrektywy Glebowej.
    Funkcjonowanie tego mechanizmu, włączonego do zadań PMŚ, wymaga współdziałania wszystkich pionów Inspekcji Ochrony Środowiska (inspekcyjnego, monitoringowego oraz związanego z przeciwdziałaniem poważnym awariom) ze służbami starosty.

Udostępnianie i upowszechnianie informacji o jakości gleby i ziemi

    Udostępnianie i rozpowszechnianie wyników badań i ocen jakości gleby i ziemi następować będzie poprzez opracowywanie, w cyklach dwuletnich, raportów o stanie środowiska w województwie (kolejny w 2006 roku).

    Zakres i sposób udostępniania za pośrednictwem publicznych sieci telekomunikacyjnych informacji dotyczących jakości gleby lub ziemi, będącego obowiązkiem starosty, określają następujące przepisy:

- art. 30 ust. 1 pkt. 4 i 5 oraz art. 30 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.),
- w § 5 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 1 października 2002 r. w sprawie udostępniania informacji o środowisku (Dz. U. Nr 176, poz. 1453).