CZĘŚĆ VI. GLEBY

Zygmunt Kamiński

2. Rodzaje gleb użytkowanych rolniczo

     Obszar województwa świętokrzyskiego położony jest w zasięgu kilku makroregionów, co wpływa na silne zróżnicowanie warunków glebowych. Takie regiony jak Wyżyna Kielecka, Niecka Nidziańska, Wyżyna Przedborska czy Nizina Nadwiślańska różnią się zasadniczo budową geologiczną, rzeźbą terenu, stosunkami wodnymi oraz warunkami klimatycznymi. Skały macierzyste gleb są również silnie zróżnicowane, w związku z czym wszystkie te czynniki mają zasadniczy wpływ na jakość gleb i ich rolniczą przydatność. Takie zróżnicowanie terenu spowodowało dużą zmienność glebową, która zaznacza się w typologii, rodzajach i gatunkach gleb oraz ich lokalizacji przestrzennej. W związku z tym na terenie województwa występują różnorodne typy gleb, takie jak:
     - gleby bielicowe i pseudobielicowe zajmujące w województwie największą powierzchnię. Wytworzyły się one na skałach macierzystych różnego pochodzenia geologicznego, ubogich w składniki odżywcze i przy współudziale roślinności leśnej (lasy iglaste). Warunkami sprzyjającymi bielicowaniu są stosunkowo duże opady i niskie temperatury. Należą do gleb kwaśnych lub słabo kwaśnych i nie tworzą dużych kompleksów, lecz występują w mozaice z glebami brunatnymi;
     - gleby brunatne wytworzyły się przy udziale roślinności leśnej, na różnych skałach macierzystych, zasobnych w glinokrzemiany zasadowe i węglan wapnia. Na terenie województwa zajmują drugie miejsce pod względem powierzchni występowania. Wśród tego typu gleb wyróżnia się gleby brunatne właściwe, które występują na terenach lessowych, gliniastych i piaszczystych polodowcowych oraz brunatne wyługowane występujące na terenach infiltracyjnych, przemywanych przez wody opadowe lub na zwietrzelinie piaskowców i piasków różnej genezy pozbawionych węglanu wapnia. W skład gleb brunatnych wchodzą jeszcze gleby brunatne kwaśne, gleby brunatne bielicowe (występują tylko w siedliskach leśnych) i gleby szarobrunatne;
     - czarnoziemy to gleby pochodzenia łąkowo-stepowego. Ich degradację przypisuje się późniejszemu pojawieniu się na nich roślinności leśnej. Z tych to względów na terenie województwa świętokrzyskiego dominują czarnoziemy zdegradowane i deluwialne. Są to gleby najżyźniejsze, charakteryzujące się dużą miąższością poziomu próchnicznego oraz zawartością próchnicy i w przeciwieństwie do wyżej wymienionych typów gleb występują w zwartych kompleksach. Skałą macierzystą czarnoziemów są przeważnie utwory zwięzłe (gliny, iły, lessy) zasobne w węglany i minerały ilaste. Największe ich powierzchnie występują w południowej części województwa (Skalbmierz, Kazimierza Wielka), mniejsze w północno-wschodniej i wschodniej części (Waśniów, Opatów, Sandomierz) oraz w okolicach Pacanowa;
     - mady rzeczne wytworzyły się z namułów osadzonych w czasie wylewów w dolinach rzecznych w warunkach nie sprzyjających rozwojowi procesu bagiennego. Dzielą się one na mady właściwe (gleby stosunkowo młode), rzeczne próchniczne (gleby bardzo żyzne) i rzeczne brunatne (najczęściej spotykane i najlepsze). Występują w dolinach wszystkich większych rzek (Wisły, Nidy i Kamiennej) i należą do żyźniejszych gleb na terenie województwa;
     - rędziny są glebami powstałymi na zwietrzelinie skał wapiennych, węglanowych lub siarczanowych. Skałami macierzystymi rędzin węglanowych są najczęściej wapienie różnych formacji geologicznych. W typie rędzin wyróżnia się siedem podtypów, a w dalszej kolejności w podtypach, wyróżnia się rędziny w zależności od rodzaju skał macierzystych np. dewońskie, jurajskie, triasowe, trzeciorzędowe itp. Większe obszary rędzin wytworzonych ze skał wapiennych węglanowych występują na obszarze Gór Świętokrzyskich, natomiast w okolicach Buska i Wiślicy, na ok. 4000 ha występuje odrębna grupa rędzin tzw. rędziny siarczanowe;
     - gleby glejowe (pseudoglejowe i gruntowo-glejowe) należą do grupy gleb bagiennych, które wytworzyły się w warunkach nadmiernego zawilgocenia przy współudziale roślinności hydrofilnej. Gleby glejowe stanowią naturalne siedliska roślinności łąkowo-pastwiskowej, olszów, lasów łęgowych oraz wilgotnych borów. Większe ich powierzchnie występują na terenach zbudowanych ze skał słabo przepuszczalnych, w zachodniej i północno-zachodniej części województwa.

<< poprzednia strona <<                  spis treści               >> następna strona >>