CZĘŚĆ II. STAN CZYSTOŚCI WÓD

2. Monitoring wód powierzchniowych

2.1. Program badań

      Stan czystości wód powierzchniowych województwa oceniany jest corocznie w oparciu o analityczne pomiary kontrolne realizowane w ramach monitoringu środowiska dla wód powierzchniowych płynących (sieć podstawowa i regionalna) oraz zbiorników zaporowych (sieć regionalna). Badania te wykonuje Laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Kielcach legitymujące się CERTYFIKATEM AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO nr AB 106.
     Podstawowym celem monitoringu wód powierzchniowych jest dostarczanie informacji o stanie czystości wód, niezbędnych dla ich ochrony i wspomagania procesów zarządzania zasobami wodnymi, a w tym:
     - określania przydatności i możliwości wykorzystania wód powierzchniowych do odpowiednich celów (zaopatrzenia ludności w wodę do picia, wykorzystania do celów rekreacyjnych, na potrzeby gospodarcze itp.);
     - zapewniania dopływu aktualnych danych dla ustalenia kierunków oraz charakteru i zakresu działań ochronnych;
     - umożliwiania kontroli realizacji i dokonywania ocen skuteczności egzekwowania wymogów prawa w zakresie ochrony wód;
     - podejmowania właściwych decyzji dotyczących użytkowania wód w zlewni.
     W roku 2001 kontynuowano badania jakości wód w 86 punktach pomiarowo-kontrolnych rozmieszczonych na 30 rzekach województwa o łącznej długości 934,9 km i w 15 punktach pomiarowych - na 4 zbiornikach zaporowych. Pobrano ogółem 1265 prób do analiz, z czego wykonano 28672 oznaczenia: fizyko-chemiczne, bakteriologiczne i hydrobiologiczne.
     Sieć podstawową monitoringu powierzchniowych wód płynących tworzy 17 przekrojów pomiarowo-kontrolnych zlokalizowanych na rzekach: Kamienna, Szewnianka, Nida, Nidzica, Pilica, Czarna Włoszczowska i Wisła.
Sieć regionalna obejmuje 69 punktów pomiarowych rozmieszczonych na pozostałych rzekach o znaczeniu regionalnym (tabela 12).
     Badania stanu czystości rzek prowadzone są jeden raz w miesiącu, zgodnie z wytycznymi Głównego Inspektora Ochrony Środowiska - dla sieci podstawowej i "Programem monitoringu jakości środowiska województwa świętokrzyskiego" - dla sieci regionalnej.
     Uzyskane wyniki przetworzone przy zastosowaniu programu komputerowego "JaWo" służą do oceny jakości poszczególnych rzek, którą wykonano dwoma różnymi metodami:
     - metodą stężeń charakterystycznych (metoda CUGW-u), w której do oceny stanu czystości wód przyjmowane jest średnie stężenie z dwóch najbardziej niekorzystnych wyników parametrów fizyko-chemicznych, dla wskaźników toksycznych - wynik najniekorzystniejszy, a dla bakteriologicznych - drugi z kolei wynik najniekorzystniejszy,
     - metodą bezpośrednią polegającą na porównaniu zmierzonego parametru z jego wielkością dopuszczalną w wymaganej klasie i obliczeniu procentu wyników, które ją przekraczają, a wynikiem oceny jest klasa, w której mieści się 90% pomierzonych wartości.
     Podstawą tych ocen jest trzystopniowa klasyfikacja śródlądowych wód powierzchniowych wraz z normami dopuszczalnymi wskaźników zanieczyszczeń ustanowiona rozporządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 5 listopada 1991 roku (Dz. U. Nr 116 poz. 503), która określa ich jakość w zależności od przeznaczenia następująco:
     klasa I - wody nadające się do zaopatrzenia ludności w wodę do picia, zaopatrzenia zakładów wymagających wody o jakości wody pitnej oraz bytowania w warunkach naturalnych ryb łososiowatych,
     klasa II - wody nadające się do bytowania w warunkach naturalnych innych ryb niż łososiowate,
     klasa III - wody nadające się do zaopatrzenia zakładów innych niż zakłady wymagające wody o jakości wody do picia oraz nawadniania terenów rolniczych.

     Klasyfikację wykonaną z wykorzystaniem metody stężeń charakterystycznych dla rzek badanych na całej długości, odniesioną do wskaźników fizyko-chemicznych, bakteriologicznych i wynikową klasyfikację ogólną, przedstawiono w tabeli 13 i tabeli 14, oraz graficznie na zamieszczonych w opracowaniu mapkach (rys. 9, rys 10 i rys 11). Ocena ta uwzględnia także wpływ dopływów i źródeł zanieczyszczeń.
     W klasyfikacji odcinkowej rzek pominięto wyniki badań hydrobiologicznych, gdyż analizy te wykonywano w wybranych punktach pomiarowo-kontrolnych i z różną częstotliwością.
     W przypadku rzek badanych tylko na ujściu ograniczono się do oceny w punkcie pomiarowo-kontrolnym (tabela 14).
     Podobnie oceniono Wisłę i Pilicę, które klasyfikowane są centralnie, z wykorzystaniem naszych wyników badań wykonywanych wycinkowo w granicach województwa świętokrzyskiego.