|
3. Monitoring wód podziemnych
3.2. Ocena wyników badań
Szczegółowa ocena jakości wód podziemnych w poszczególnych punktach monitoringowych w 2001 r. została sporządzona pod kątem ich przydatności do picia i na potrzeby gospodarcze (Rozporządzenie Min. Zdrowia Nr 936 z dnia 31 sierpnia 2000 r.) oraz wg klasyfikacji PIOŚ (1995).
Uzyskane wyniki są podane w tabeli 37 i na rys. 30 i rys 31, a w tabeli 39 podano wyniki tej oceny na przestrzeni lat 1996 - 2001. Opracowano także statystyczną ocenę jakości wody ujętej w punktach monitoringu użytkowych poziomów wodonośnych (bez studni kopanych i ujęcia infiltracyjnego) w roku 2001 (tabela 38).
Zarejestrowane zanieczyszczenia obniżające jakość wody można podzielić na grupy:
ˇ żelazo i mangan, które stanowią zanieczyszczenie typowo geogeniczne. Stwierdzono je w 40 punktach (37%) z tym, że najczęściej występuje ono w czwartorzędowym i dolnojurajskim poziomach wodonośnych.
ˇ związki azotu (amoniak, azotyny i azotany) są zanieczyszczeniem antropogenicznym i występują niemal we wszystkich poziomach wodonośnych. Stwierdzono je w 9 punktach (8%), a bezpośrednią przyczyną ich obecności jest nieuporządkowana gospodarka ściekami i odpadami oraz nawożenie pól uprawnych nawozami naturalnymi i sztucznymi (nawozy są podawane do gleby w ilościach większych, aniżeli jej zdolności sorbcyjne).
ˇ metale ciężkie stwierdzono w 4 punktach (4%): cynk w 1 punkcie ujmującym poziom środkowotriasowy oraz cynk, ołów lub nikiel w 3 punktach ujmujących poziom dolnojurajski. Wyjaśnienie ich pochodzenia wymaga dalszych badań.
ˇ zbyt niski odczyn wody (pH) stwierdzono w 11 punktach (11%). Jego przyczyna nie jest do końca wyjaśniona. Zjawisko to wymaga szczegółowej analizy, łącznie z badaniami odczynu opadów atmosferycznych.
ˇ inne zanieczyszczenia - siarczany stwierdzono w punkcie ujmującym poziom trzeciorzędowy.
Wśród 108 punktów ujmujących wodę z użytkowych poziomów wodonośnych tylko w 56 stwierdzono dobrą jakość wody spełniającą wymogi dla wód do picia i na potrzeby gospodarcze. W pozostałych 52 przynajmniej jedna jej własność lub składnik przekraczał wartość (zawartość) dopuszczalną. W bieżącym roku stwierdzono znacznie mniejszą ilość punktów z wodą zanieczyszczoną związkami azotu, wzrosła natomiast ilość punktów o zbyt niskim odczynie wody. Metale ciężkie pojawiają się przemiennie w różnych punktach, a podwyższona zawartość siarczanów w punkcie nr 93 wystąpiła po raz pierwszy. Wyjaśnienie przyczyn takiego stanu zostanie dokonane dopiero po zakończeniu przewidzianych w programie badań (okres 1999 - 2002 r.) w oparciu o ocenę wszystkich dotychczasowych wyników analiz chemicznych pobranych próbek wody.
W następnych latach badania regionalnego monitoringu jakości zwykłych wód podziemnych będą nadal wykonywane zgodnie z "Program badań regionalnego monitoringu jakości zwykłych wód podziemnych w województwie świętokrzyskim w latach 1999 - 2002" (J. Prażak, G. Kowalczewska, W. Paciura 1998). Ilość punktów sieci uległa jednak zmniejszeniu ze 106 do 100 ze względu na konieczność wyłączenia z niej niesprawnych technicznie 6 punktów. Ponadto dla zmniejszenia kosztów dalszych badań w 10 wybranych punktach będą one wykonywane przemiennie co dwa lata. Są to punkty:
Nr punktu Miejscowość Użytkownik
1 Modliszewice Szkoła Podstawowa
11 Kozia Wola Wytwórnia Mas Bitumicznych
17 Suchedniów - Stokowiec ujęcie komunalne
25 Danków wodociąg wiejski
52 Krzemionki Opatowskie Muzeum Historyczno Archeologiczne
54 Sowia Góra Nadleśnictwo Ostrowiec
55 Magonie wodociąg wiejski
71 Modliborzyce wodociąg wiejski
77 Wygoda wodociąg wiejski
86 Węgleniec Szkoła Podstawowa
W latach parzystych badania zostaną wykonane w punktach nr 1, 17, 52, 55, i 77, a w latach nieparzystych w punktach nr 11, 25, 54, 71 i 86. Ograniczenie to powinno funkcjonować tylko okresowo do czasu pozyskania większych środków finansowych na badania monitoringowe.
Analizując jakość wód podziemnych należy mieć na uwadze, że zanieczyszczenie żelazem i manganem jest zanieczyszczeniem geogenicznym i stanowi ich naturalną własność. Stwierdzono je w 48 punktach monitoringowych ujmujących wody gruntowe (studnie kopane), użytkowe poziomy wodonośne i infiltrujące wody rzeczne (studnie wiercone). Stanowi to 39% badanych punktów. Według klasyfikacji PIOŚ (1995) maksymalne dopuszczalne ich zawartości dla poszczególnych klas jakości wód podziemnych wynoszą jak w tabeli 40.
Pierwiastki te nie są toksyczne, lecz ich podwyższona zawartość wpływa na przyśpieszony rozwój bakterii w sieci wodociągowej, a przy wyższych zawartościach również na stan studni i sieci wodociągowej (kolmatacja filtrów i rur). Dlatego też zanieczyszczona nimi woda wymaga uzdatnienia. Ostatnie rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 września 2000 r. obniżyło dopuszczalną zawartość żelaza w wodzie do picia z 0,5 do 0,2 mg/dm3, a manganu z 0,1 do 0,05 mg/dm3. W odniesieniu do klasyfikacji jakości wód podziemnych PIOŚ (1995) oznacza to, że wymogi dla wody do picia spełniają tylko wody:
a/ ze względu na zawartość żelaza - klasy Ia (Fe ≤ 0,1 mg/dm3 i część wód klasy Ib (0,1 < Fe ≤ 0,2mg/dm3)
b/ ze względu na zawartość manganu -klasy Ia (Mn ≤ 0,5 mg/dm3).
Podwyższoną zawartość żelaza stwierdzono w 24 punktach monitoringu (20%punktów), a manganu w 43 punktach (35%). W 20 punktach (16%) występuje ona wspólnie, co świadczy, że pierwiastki te współwystępują ze sobą.
Liczebność punktów z poszczególnymi klasami wody ze względu na zawartość żelaza przedstawiono w postaci diagramu na rys. 32, a manganu na rys. 33. W przypadku żelaza ilości punktów o klasach wody wymagającej uzdatniania (Ib, II, III, i poza klasą) nie jest zbyt zróżnicowana - od 4 do 9 punktów w klasie. W przypadku manganu najczęściej występują wody klasy II (23 punkty) i Ib (12 punktów), rzadziej klasy III (6 punktów) i woda pozaklasowa (2 punkty).
Przestrzenne rozmieszczenie w 2001 r. poszczególnych klas jakości wód podziemnych ze względu na zawartość żelaza, w punktach sieci krajowej i regionalnej monitoringu wód podziemnych pokazano na rys. 34, a manganu na rys. 35. Występowanie ich ma charakter mozaikowy. Wyjątek stanowi teren na południowy wschód od Końskich, na którym obserwuje się zgrupowanie punktów o zawartości manganu podwyższonej do klasy III.
|
