| |
2. Hałas komunikacyjny
2.1. Badania hałasu w miastach
Głównym źródłem uciążliwości związanej z nadmiernym hałasem, szczególnie w miastach, jest komunikacja. Stopień narażenia ludności miejskiej na hałas determinowany jest przez źródła mobilne i stale narastającą liczbę pojazdów. Na pogorszenie klimatu akustycznego, obok wzrostu natężenia ruchu mają wpływ także korki uliczne. Strumienie pojazdów kierują się w takich przypadkach na obszary miasta dotychczas nie narażone na intensywny ruch samochodowy, zwiększając zasięg uciążliwości hałasowych. Obok natężenia i płynności ruchu, o poziomie hałasu komunikacyjnego decydują także inne czynniki, takie jak: procentowy udział pojazdów ciężarowych w strumieniu pojazdów, prędkość strumienia pojazdów, położenie drogi oraz rodzaj nawierzchni, ukształtowanie terenu, przez który przebiega trasa komunikacyjna, charakter obudowy trasy i rodzaj sąsiadującej z trasą zabudowy.
Badania hałasu komunikacyjnego na terenie województwa kieleckiego, a obecnie województwa świętokrzyskiego wykonywane są od 1978 r. Wynikiem tych badań są sporządzane dla poszczególnych miast plany akustyczne. Dotychczas opracowania takie wykonano dla 24 miast. Jednokrotne pomiary natężenia hałasu dla potrzeb sporządzenia planów akustycznych przeprowadzono w 11 miastach, dwukrotne w 5, a w 8 miastach w tym między innymi w Kielcach i Busku Zdroju badania tego typu przeprowadzone zostały więcej niż dwa razy. Celem prowadzonych badań jest ocena warunków akustycznych w danym mieście, określenie uciążliwości hałasu dla jego mieszkańców oraz wskazanie zmian jakie nastąpiły w przerwie badań w ocenie oddziaływania źródeł mobilnych na środowisko. Wyniki oceny służą podejmowaniu decyzji administracyjnych, mających na celu ograniczenie uciążliwości akustycznej dla mieszkańców miasta.
Prezentowane poniżej plany akustyczne dotyczą Buska-Zdroju, gdzie jest możliwość odniesienia i porównania wyników badań do stanu z lat poprzednich, a także Opatowa, objętego badaniami w tym zakresie po raz pierwszy.
Plan akustyczny Buska Zdroju
W roku 2001 wykonane zostały między innymi pomiary natężenia hałasu w rejonie głównych tras komunikacyjnych na terenie miasta Busko Zdrój. Posłużyły one do opracowania planu akustycznego miasta (rys. 55), niezbędnego w podejmowaniu decyzji dotyczących obniżenia poziomu hałasu szczególnie na obszarach istniejącej lub projektowanej zabudowy mieszkaniowej oraz w rejonie innych obiektów i terenów podlegających ochronie akustycznej.
W celu zrealizowania powyższego zadania wykonano na ulicach Buska Zdroju pomiary hałasu komunikacyjnego w porze dziennej z równoczesnym pomiarem natężenia ruchu pojazdów.
Długość dróg na terenie Buska Zdroju wynosi ogółem 57,452 km (3,239 km - drogi krajowe; 3,706 km - drogi wojewódzkie; 14,314 - drogi powiatowe; 36,193 km - drogi miejsko-gminne), z czego przebadano 52,607 km, co stanowi 91,6% ogólnej długości dróg miejskich. Pomiary hałasu przeprowadzono w 146 punktach pomiarowych w odległości 1 metra od krawędzi jezdni i w 15-minutowych przedziałach czasowych, w godzinach maksymalnego i w miarę równomiernego natężenia ruchu komunikacyjnego.
Liczba ludności Buska Zdroju wynosi blisko 19 tys. osób, z czego jak oszacowano, na terenach narażonych na bezpośrednie oddziaływanie ponadnormatywnego hałasu pochodzącego od miejskich układów komunikacyjnych, przebywa stale lub okresowo ok. 50% ludności miasta. Do oceny uciążliwości jako normę przyjęto wartość 60 dB obowiązującą dla terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego, zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z usługami rzemieślniczymi oraz terenów zabudowy zagrodowej.
Z ogólnej liczby objętych badaniami 146 odcinków pomiarowych dróg, na 88 równoważny poziom dźwięku przekracza normatywny poziom 60 dB, co stanowi 60,3%, a tylko na 58 odcinkach odpowiadających 39,7% ogółu ocenianych odcinków hałas jest niższy od tej wartości.
Kolejną dużą ilościowo grupę stanowią te odcinki dróg, przy których równoważny poziom hałasu kształtuje się w przedziale od 60,1 do 70,0 dB (56 odcinków, co stanowi 38,4% wszystkich odcinków pomiarowych). Należą one do ulic przebiegających przez tereny śródmiejskie i w pobliżu terenów uzdrowiskowych. Największe oddziaływanie hałasu komunikacyjnego zaznacza się na obszarach leżących w rejonie tras tranzytowych i dróg objazdowych, gdzie występuje duże natężenie ruchu szczególnie pojazdów ciężkich, praktycznie przez całą dobę. Poziom hałasu powyżej 70 dB odnotowano na 32 odcinkach ulic (21,9%). Dotyczy to obszarów znajdujących się w rejonie dróg tranzytowych, będących odcinkami miejskimi drogi krajowej Nr 73 (ulice: Wojska Polskiego, Objazdowa, Partyzantów) oraz dróg objazdowych do Kazimierzy Wielkiej i Pińczowa (ulice: W. Grotta, R. Dmowskiego, W. Witosa, S. Starkiewicza). Należy również zaznaczyć, że na żadnym odcinku ulic nie stwierdzono równoważnego poziomu hałasu w przedziale powyżej 75 dB.
Na rysunku 56 zobrazowano rozkład równoważnego poziomu hałasu w Busku Zdroju w 2001 r. w procentach odcinków ulic odpowiadających odpowiedniemu zakresowi natężenia hałasu.
Przeciętny poziom hałasu na ulicach Buska Zdroju wynosi 62,8 dB, co oznacza, że jest on większy o 2,8 dB od przyjętej do oceny normy dopuszczalnej. Spowodowane jest to stosunkowo wysokim natężeniem ruchu pojazdów na ulicach miasta, które na niektórych odcinkach ulic wynosi ponad 200 pojazdów/godz.
Na większości badanych odcinków ulic natężenie ruchu pojazdów wynosi od kilku do 200 pojazdów/godz., lecz w przypadku ulic A. Mickiewicza, H. Wieniawskiego oraz na alejach Kasztanowej i Parkowej ruch pojazdów jest znikomy.
Wyniki pomiarów hałasu w 2001 r. na terenie miasta Busko Zdrój, w tym obliczony wskaźnik "W", oznaczający procentowy udział odcinków ulic o tym samym poziomie hałasu do długości wszystkich przebadanych ulic, przedstawia tabela 69.
Dla pełniejszego zobrazowania wpływu hałasu komunikacyjnego na klimat akustyczny na terenie miasta, wyliczono dla Buska Zdroju wskaźnik "Trend". Wskaźnik ten podaje średni dobowy wzrost lub zmniejszenie przekroczenia imisji hałasu między kolejnymi i reprezentatywnymi pomiarami w jednym punkcie. Pozwala on ocenić przystosowanie się źródeł hałasu do norm imisji. W przypadku spełniania przez źródła hałasu wymagań obowiązujących norm, wskaźnik ten dla wszystkich punktów i pomiarów powinien wynosić 0, natomiast dla Buska Zdroju osiąga wartość 1,33.
W celu poprawy klimatu akustycznego miasta wskazanym jest ograniczenie hałasu u samych źródeł oraz ograniczenie jego propagacji na drodze od źródła do środowiska. W pierwszym przypadku, w odniesieniu do Buska Zdroju, należałoby ograniczyć prędkość strumienia pojazdów na ulicach przenoszących ruch tranzytowy, przebiegających przez centralne części miasta oraz na trasach wylotowych w kierunku Kielc, Tarnowa, Kazimierzy Wielkiej i Pińczowa. Jednak ograniczenie prędkości przy dużym natężeniu ruchu w znacznej ilości pojazdów ciężkich (w tym TIR-ów) może tylko w niewielkim stopniu wpłynąć na obniżenie poziomu hałasu. Lepszym rozwiązaniem byłoby maksymalne ograniczenie wjazdu pojazdów ciężkich na tereny śródmiejskie, osiedli mieszkaniowych oraz w rejon obszaru ochrony uzdrowiskowej, a także wprowadzenie całkowitego zakazu wjazdu tych pojazdów w rejon niektórych części miasta (teren Uzdrowiska). Nieznaczną poprawę poziomu hałasu będzie można uzyskać poprzez poprawienie stanu nawierzchni jezdni (lokalnie zwłaszcza po okresie zimowym) oraz utwardzenie nawierzchni kilku pozostałych dróg.
Porównując wyniki pomiarów hałasu w Busku Zdroju z lat 1994 i 2001 zestawione w tabeli 70 możemy stwierdzić, że w 2001 roku zwiększyła się liczba mieszkańców narażonych na oddziaływanie hałasu komunikacyjnego na terenach objętych badaniami w zakresie ponadnormatywnego hałasu, a w tym: o 2,7% w przedziale 60,1-70,0 dB i o 3,1% - powyżej 70,0 dB. Natomiast zmniejszyła się w przypadku hałasu o natężeniu poniżej wartości normatywnej (60 dB).
W tabeli 71 i na rys. 57 przedstawiono wartości wskaźnika "W", który daje pogląd na wielkość hałasu w odniesieniu do długości ulic. W porównaniu do roku 1994 można stwierdzić, że w 2001 r. hałas o natężeniu 55,1-65,0 dB i powyżej 70,1 dB wystąpił na większej długości ogółu przebadanych ulic. Natomiast wskaźnik "W" zmniejszył się w zakresie hałasu 65,1-70,0 dB i dla wartości poniżej 55,0 dB.
Oba porównania dowodzą o wzroście w 2001 r., w porównaniu do roku 1994, narażenia mieszkańców Buska Zdroju na ponadnormatywny hałas komunikacyjny, szczególnie w zakresie powyżej 70 dB.
Plan akustyczny Opatowa
Pomiary natężenia hałasu na terenie miasta Opatowa wykonane zostały w 2001 r. po raz pierwszy. Przeprowadzone badania wraz z analizą natężenia ruchu pojazdów stanowiły podstawę oceny wpływu komunikacji na kształtowanie się poziomu hałasu na obszarach przyległych do głównych miejskich ciągów komunikacyjnych. Ustalenia zawarte w sporządzonym planie akustycznym, powinny być wykorzystane w planowaniu przestrzennym oraz w podejmowaniu działań na rzecz zapewnienia odpowiednich warunków akustycznych na terenach wymagających ochrony w tym zakresie.
Długość ulic na terenie Opatowa wg danych uzyskanych z Urzędu Miasta i Gminy, wynosi ogółem 36,520 km (w tym: 7,553 km stanowią drogi krajowe; 1,002 km - drogi wojewódzkie; 11,310 km - drogi powiatowe; 16,655 km - drogi miejsko-gminne), z czego przebadano 32,293 km, co stanowi 88,4% ogólnej długości ulic miejskich.
Pomiary hałasu komunikacyjnego wykonano w 50 punktach pomiarowych zlokalizowanych w odległości 1 m od krawędzi jezdni w 15-minutowych przedziałach czasowych w godzinach maksymalnego i w miarę równomiernego natężenia ruchu pojazdów.
Prędkość pojazdów na ulicach Opatowa waha się od 50 km/godz. na niektórych odcinkach ulic położonych w centralnej części miasta oraz na terenach osiedli mieszkaniowych do 70 km/godz. i więcej na ulicach tranzytowych i wylotowych. Miasto posiada typowe cechy dla miejskich układów komunikacyjnych takie jak luźna zabudowa często jednostronna przy trasach wylotowych biegnących na peryferiach miasta, oraz gęstsza zabudowa (dwustronna rozproszona i zwarta) i węższe ulice w jego centralnej części.
Ogólna liczba mieszkańców Opatowa wynosi prawie 7,5 tys. osób, z czego jak oszacowano, na terenach narażonych na bezpośrednie oddziaływanie hałasu pochodzącego od miejskich układów komunikacyjnych, przebywa stale lub okresowo ok. 50% ludności miasta.
Ilościowy udział odcinków pomiarowych w poszczególnych przedziałach poziomu hałasu (rys. 58) oraz wskaźnik "W" przedstawiono w tabeli 72.
Dopuszczalna norma poziomu dźwięku wynosząca 60 dB przekraczana jest w Opatowie na 24 z 50 odcinków pomiarowych, co stanowi 48,0% ogólnej liczby przebadanych odcinków ulic. Na pozostałych 26 odcinkach poziom hałasu jest niższy od poziomu dopuszczalnego, co stanowi 52,0% ogółu. Dużą grupę stanowią odcinki ulic, przy których równoważny poziom hałasu kształtuje się w przedziale od 60,1 do 70,0 dB (14 odcinków, co stanowi 28,0% wszystkich odcinków pomiarowych). Są to odcinki ulic osiedlowych oraz przebiegających na peryferiach miasta (ulice: 1-go Maja, 16-go Stycznia, Armii Krajowej, M. Kopernika, Leszka Czarnego, Lubelska, A. Mickiewicza, Partyzantów, S. Sempołowskiej, Szeroka, Szkolna, Świętokrzyska). Równoważny poziom hałasu w przedziale powyżej 70,1 dB stwierdzono na 10 odcinkach ulic, co stanowi 20,0% wszystkich badanych odcinków pomiarowych. Są to główne odcinki ulic miejskich przenoszących ruch tranzytowy oraz odcinki dróg wylotowych w kierunku Kielc, Radomia, Lublina i Sandomierza (ulice: 1-go Maja, J. Kilińskiego, T. Kościuszki, Legionów, H. Sienkiewicza). Należy również zaznaczyć, że na żadnym odcinku ulic nie stwierdzono równoważnego poziomu hałasu w przedziale powyżej 75 dB.
Przeciętny poziom hałasu na ulicach Opatowa wynosi 59,9 dB, co oznacza , że jest on zaledwie o 0,1 dB mniejszy od ustalonej normy dla tego typu terenu. Wpływa na to wysokie natężenie ruchu pojazdów na ulicach miasta, które na niektórych odcinkach ulic wynosi ponad 200 pojazdów/godz.
Na większości badanych odcinków ulic natężenie ruchu pojazdów wynosi od kilku do 200 pojazdów/godz. Natomiast na 5 odcinkach ruch pojazdów jest znikomy, a dotyczy to ulic: J. Czerwińskiego, Okalińskiej, K. Szydłowieckiego, Widok i Zacisze.
Dla pełniejszego zobrazowania wpływu hałasu komunikacyjnego na klimat akustyczny w rejonie rozpatrywanych ulic miejskich, wyliczono dla Opatowa wskaźnik "Trend", podający średni dobowy wzrost lub zmniejszenie przekroczenia imisji hałasu między kolejnymi i reprezentatywnymi pomiarami w jednym punkcie. Pozwala on ocenić przystosowanie się źródeł hałasu do norm imisji. W przypadku spełniania przez źródła hałasu wymagań obowiązujących norm, wskaźnik ten dla wszystkich punktów i pomiarów powinien wynosić 0, natomiast dla Opatowa osiąga wartość 3,45 i w porównaniu do Buska Zdroju jest większy o 2,12.
Podobnie jak w przypadku Buska Zdroju, w celu poprawy klimatu akustycznego miasta Opatów, należałoby ograniczyć, a nawet wprowadzić całkowity zakaz wjazdu pojazdów ciężkich na ulice położone na terenach osiedli mieszkaniowych. Jest to szczególnie ważne w rejonie skrzyżowań na wąskich ulicach, gdzie start i hamowanie pojazdów wpływa na podwyższenie hałasu nawet o kilka decybeli. Na terenie Opatowa większość ulic ma nawierzchnię utwardzoną (asfaltową) w dosyć dobrym stanie, należałoby zatem jedynie stale poprawiać stan nawierzchni jezdni lokalnych, zwłaszcza po okresie zimowym.
Plan akustyczny miasta Opatów ilustruje rys. 59.
|
|
