CZĘŚĆ I. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE

1. Ochrona przyrody

Szaniecki Park Krajobrazowy Zajmuje powierzchnię 10915 ha, ze strefą ochronną
12859 ha. Wraz z otuliną leży na terenie 6 gmin: Busko-Zdrój, Chmielnik, Kije, Pińczów, Solec Zdrój i Stopnica.
     Odmienność geologiczna i morfologiczna pozwoliła wyodrębnić na jego obszarze dwie jednostki fizycznogeograficzne - środkową część Garbu Pińczowskiego i zróżnicowany krajobrazowo krasowy Płaskowyż Szaniecki. Rzeźbę Parku urozmaicają krasowiejące wysoczyzny gipsowe, zrąb tektoniczny Garbu Pińczowskiego, szczątkowe formy paleogeńskiej i pontyjskiej powierzchni zrównania i plejstoceńskie poziomy akumulacyjno-denudacyjne. Atrakcją Parku są liczne różnorodne formy krasu gipsowego występujące w postaci: jaskiń, wertebów, ponorów i wywierzysk oraz siarczano-słone źródła w okolicach Buska Zdroju i Solca Zdroju.
     Obszar Szanieckiego Parku Krajobrazowego leży w strefie wododziałowej między zlewniami rzek: Nidy, Wschodniej i Czarnej. Cechuje się średnio rozwiniętą siecią rzeczną. Jej dopełnieniem są nieliczne stawy oraz mniejsze oczka wodne i jeziorka o różnej genezie.
     Gleby Parku wykazują duże zróżnicowanie. Charakterystycznymi dla tego obszaru są rędziny wykształcone na skałach węglanowych oraz na gipsach.
     Klimat parku, podobnie jak klimat całej Niecki Nidziańskiej pozostaje pod wpływem obszarów przyległych. Średnia roczna temperatura waha się od 7,3 do 8oC. Średnie roczne wartości opadu mieszczą się w granicach 550-600 mm i są one o około 250-300 mm mniejsze niż w wyższych partiach Górach Świętokrzyskich. Wiatry są umiarkowane i słabe, w przewadze zachodnie i północno-zachodnie.
     Naturalne uwarunkowania geologiczne, orograficzne i klimatyczne stwarzają korzystne warunki dla rozwoju muraw kserotermicznych i ciepłolobnych. Na szczególną uwagę zasługują murawy stulisza miotłowego i ostnicy włosowatej, które najbardziej ze wszystkich zbiorowisk tego terenu nawiązują do ostnicowych stepów euroazjatyckich. W strefie kontaktowej między murawami kserotermicznymi i polami uprawnymi, na glebach zasobnych w węglan wapnia, rozwijają się bardzo interesujące gatunki wapienio- i ciepłolubnych roślin. Większość z nich to rośliny bardzo rzadkie w Polsce, pochodzące z terenu południowej i południowo-wschodniej Europy i Azji Mniejszej. Tworzą one barwne i wielogatunkowe zbiorowiska. Wśród nich na uwagę zasługują m.in. takie gatunki jak: miłek wiosenny, jaskier polny, dąbrówka żółtokwiatowa, wilczypieprz roczny, czechrzyca grzebieniowa, czosnek kulisty, kurzyślad błękitny, przewiercień okrąglisty, rezeda mała i inne. W bezodpływowych dolinkach między kserotermicznymi pagórkami oraz na podmokłych łąkach rozwijają się charakterystyczne dla Ponidzia, żyzne, węglanowe torfowiska niskie z udziałem wielu rzadkich i bardzo rzadkich roślin, m.in. takich jak: sesleria błotna, turzyca Davalla, turzyca Hosta, krzyżownica gorzka i różne gatunki mchów. Wśród roślinności bagiennej na szczególną uwagę zasługują rośliny i zbiorowiska halofilne, czyli słonolubne.
     Przyrodniczą osobliwością Parku jest słonoroślowy rezerwat Owczary.
     W lasach Szanieckiego Parku spotkać można drapieżne ptaki chronione: jastrzębia, myszołowa oraz błotniaka stawowego i sokoła wędrownego.
     Licznie występują tu dawne kopce, grodziska i ruiny zamków. Tworzą one na Ponidziu łańcuch obiektów architektonicznych budowanych od czasów przedhistorycznych po epokę piastowską. Najlepiej zachowane znajdują się w miejscowościach: Szaniec, Szczaworyż, Stawiany, Skotniki Małe.
     Park został utworzony przede wszystkim w celu ochrony ciągu muraw kserotermicznych, a także zabytkowych kompozycji przestrzennych i architektonicznych we wsiach Młyny, Szaniec i Widuchowa. Przez jego obszar przebiegają dwa znakowane szlaki turystyki zmotoryzowanej, a także wytypowana i oznakowana ścieżka dydaktyczna: Szaniec - Kurzejów - Wymysłów - Zwierzyniec.