CZĘŚĆ I. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE

1. Ochrona przyrody

Kozubowski Park Krajobrazowy zajmuje powierzchnię 6 613 ha, a jego strefa ochronna 6036 ha. Położony jest na terenie 5 gmin: Michałów, Czarnocin, Działoszyce, Pińczów i Złota. Teren parku ma charakter falistej wyżyny. Tworzą ją pasma wzgórz obniżających się łagodnie w kierunku doliny Nidy.
     Charakterystycznymi glebami występującymi na terenie Parku są gleby brunatne i czarnoziemy wytworzone z lessów i zaliczane do najlepszych gleb tego regionu.
     Warunki hydrogeologiczne i głębokie występowanie wody podziemnej (około 50-80 m poniżej powierzchni terenu) jest przyczyną niezwykle rzadkiej sieci wód powierzchniowych na obszarze Kozubowskiego Parku Krajobrazowego. Park położony jest w całości w dorzeczu Nidy, w strefie wododziałowej.
     Klimat omawianego terenu charakteryzuje się zmiennością stanów pogody. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec o średniej temperaturze +18oC, a najzimniejszym styczeń o temperaturze -3oC. Średnia temperatura roczna wynosi około +8oC. Suma rocznych opadów atmosferycznych wynosi 550-650mm. Najwyższe opady przypadają na lipiec około 95mm, a najmniejsze na luty około 30 mm.
     Kozubowski Park Krajobrazowy utworzony został głównie z uwagi na konieczność ochrony kompleksu lasów w strefie wododziałowej. Ich powierzchnia w samym Parku zajmuje 3240 ha, co stanowi 48,8%, a w otulinie 1634 ha, czyli około 14%. Dominuje tu typ lasu świeżego z fragmentami siedlisk borowych i olchowych. Na ochronę zasługują też naturalne zbiorowiska łęgu wiązowego. Oprócz lasów, na terenie Parku, występuje bardzo interesująca flora kserotermiczna z zespołami stulisza miotłowego i ostnicy włosowatej, omanu wąskolistnego oraz rutewki mniejszej i szałwi łąkowej.
     Teren KPK posiada duże walory florystyczne. Na ogólną liczbę 52 gatunków prawnie chronionych na terenie Niecki Nidziańskiej, w Kozubowskim Parku stwierdzono występowanie 32, w tym: 25 objętych ścisłą prawną ochroną i 7 częściową. Gatunki podlegające całkowitej ochronie, to m.in.: dziewięćsił bezłodygowy, goryczka krzyżowa, miłek wiosenny, len włochaty, len złocisty, lilia złotogłów, ostnica Jana, obuwik pospolity, ostrożeń pannoński, orlik pospolity, ożota zwyczajna, parzydło leśne, pluskwica europejska, podkolan biały, sasanka łąkowa, storczyk krwisty, storczyk kukawka, storczyk purpurowy, szafirek miękolistny, tojad dzióbaty, wawrzynek wilczełyko, wisienka karłowata, zawilec wielkokwiatowy, zerwa kulista. Na terenie KPK występują liczne gatunki roślin rzadkich i zagrożonych podlegających prawnej ochronie częściowej.
     Fauna poznana jest w niewielkim stopniu. Awifaunę reprezentują 72 gatunki ptaków, wśród których spotyka się rzadkie i prawnie chronione jak: bociana czarnego, jastrzębia, krogulca, myszołowa zwyczajnego, pustułkę, kukułkę, lelka, jeżyka, dzięcioła dużego, świergotka drzewnego, pierwiosnka i dzwońca. Z ssaków w Parku żyje 26 gatunków w tym wiele prawnie chronionych. Są to: gronostaj, jeż, kret, ryjówka aksamitna, ryjówka malutka, rzęsorek rzeczek, mroczek późny, karlik malutki, borowiec wielki, gacek wielkouch. Do gatunków bardziej pospolitych należą: zając, lis, dzik oraz sarna. Spośród znanych gatunków płazów na terenie Parku stwierdzono występowanie: traszki grzebieniastej i zwyczajnej, ropuchy szarej i zielonej, rzekotki drzewnej, żaby trawnej i moczarowej. Z gadów żyją tu m. in.: jaszczurki: zwinka i żyworodna, padalec zwyczajny, zaskroniec, żmija zygzakowata i gniewosz plamisty. Wśród bezkręgowców najliczniejsze są owady. Najciekawszą i najbogatszą entomofaunę spotyka się w środowiskach kserotermicznych. Na uwagę zasługuje prawnie chroniony gatunek chrząszcza: jelonek rogacz.
     W rezerwacie stepowym Polana Polichno występuje jedyne w Polsce stanowisko groszku pannońskiego, zaś w rezerwacie leśnym, Wroni Dół zbiorowiska grądowe z gatunkami ciepłolubnych krzewów: berberysem, ligustrem i różą.
     Teren Kozubowskiego Parku Krajobrazowego bogaty jest w zabytki z początków historii państwowości polskiej. Do interesujących stanowisk archeologicznych należy znajdujące się w Stradowie wczesnośredniowieczne grodzisko - ośrodek plemienny z VIII-IX w. Występują tu liczne zabytki starego budownictwa o ciekawej architekturze (pałace, dwory, budowle sakralne) w tym zabytki techniki i budownictwa ludowego.
     Kozubowski Park Krajobrazowy posiada skromną bazę gastronomiczną i noclegową. Preferuje się tu turystykę pieszą. Na terenie Parku wytyczono i oznakowano trasę ścieżki dydaktycznej: Stradów pradziejowy i wczesnośredniowieczny.