CZĘŚĆ V. GOSPODARKA ODPADAMI 2. Odpady komunalne Zgodnie z definicją zawartą w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, odpadami komunalnymi są odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady nie zawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych.
Szacuje się, że rocznie w Polsce na składowiska komunalne trafia 97% odpadów komunalnych. Spowodowane to jest brakiem urządzeń do utylizacji i kompostowania wytwarzanych odpadów komunalnych. Niewielki postęp przynosi wprowadzany powoli odzysk surowców wtórnych uzyskiwanych w procesach sortowania, segregacji "u źródła" i selektywnej zbiórki.
W województwie świętokrzyskim, podobnie jak w Polsce, najczęściej występującym sposobem zagospodarowywania odpadów komunalnych jest deponowanie ich na składowiskach, często nie spełniających wymagań stawianych tego typu obiektom, a tym samym stwarzających potencjalne zagrożenie dla środowiska. W wyniku biochemicznego rozkładu substancji organicznej powstają toksyczne związki, które w niezabezpieczonym składowisku bardzo łatwo wymywane są w głąb gleby i stanowią poważne zagrożenie dla środowiska gruntowo-wodnego. Ponadto powstawanie dużych ilości tych odpadów wymusza przeznaczanie znacznych powierzchni gruntów pod budowę tego typu obiektów.
Według ewidencji WIOŚ w 2001 roku w województwie świętokrzyskim eksploatowano 42 składowiska odpadów komunalnych, zajmujące łącznie powierzchnię 83,74 ha. Składowiska te najczęściej lokalizowane są na nieużytkach rolnych i leśnych, w różnego rodzaju wyrobiskach piasku, żwiru bądź w wąwozach i jarach. Spośród 42 czynnych składowisk tylko 16 posiada zabezpieczenia podłoża, czyli warstwę ochronną w postaci geomembrany, maty bentonitowej, folii z tworzywa sztucznego, asfaltu lub naturalnej izolacyji (glina, iły, lessy, gips).
W roku 2001 na składowiska komunalne przyjęto około 233,7 tys. Mg nie segregowanych odpadów, co dało na koniec roku łączne nagromadzenie około 5 281,5 tys. Mg. W porównaniu z rokiem 2000 masa odpadów skierowana na tego typu obiekty zmniejszyła się o około 110,7 tys. Mg.
W celu zmniejszenia ilości odpadów kierowanych na składowiska komunalne, a tym samym przedłużenia okresu ich eksploatacji, sukcesywnie wdrażany jest system recyklingu odpadów w poszczególnych gminach. Selekcja odpadów komunalnych "u źródła", system "pojemnikowy" lub segregacja odpadów zmieszanych umożliwia lepsze gospodarowanie odpadami. Najczęściej już w miejscu ich powstawania, jak również na składowisku prowadzony jest odzysk szkła, makulatury, plastiku, złomu jako surowców wtórnych. Selektywna zbiórka odpadów prowadzona była w 2001 r. na terenie wielu gmin, a tylko z terenu Kielc, Jędrzejowa, Staszowa, Włoszczowy i Stąporkowa, skąd udostępnione zostały dane ilościowe, wyselekcjonowano 343,6 Mg odpadów komunalnych. Duże zainteresowanie selektywną zbiórką odpadów komunalnych i ich wykorzystaniem wykazują również gminy, które nie posiadają własnych składowisk, a poprzez odzysk części surowców pomniejszają sobie koszty związane z wywozem swoich odpadów na obcy teren.
Dla zmniejszenia ilości już nagromadzonych odpadów w 2001 roku realizowano także odzysk surowców bezpośrednio ze składowisk: "Łyżwy" (260,8 Mg), "Janik" (185,7 Mg), "Końskie" (72,1 Mg), "Kępny Ług" (48,4 Mg), "Borszowice" (42,1 Mg), "Skrzypiów" (29,1 Mg), "Szymanowice Dolne" (25,0 Mg), "Marcinków" (20,4 Mg), "Potok Mały" (17,9 Mg), "Wiślica" (10,0 Mg), "Stąporków" (7,4 Mg), "Wola Jastrzębska" (5,0 Mg), "Raczyce" (3,1 Mg).
Dane dotyczące ilości przyjętych i nagromadzonych w 2001 r odpadów na składowiskach komunalnych przedstawia tabela 89.
Rocznie, największe ilości odpadów komunalnych, przyjmowane są na składowiska: "Promnik" (nowa kwatera), "Janik", "Piaseczno" i "Marcinków". W 2001 roku łącznie wywieziono tam 138,3 tys. Mg odpadów, co stanowi ponad 59% odpadów złożonych na wszystkich składowiskach komunalnych w województwie. Od początku składowania, najwięcej nagromadzono tych odpadów na składowiskach: "Piaseczno", "Łyżwy" i "Janik" (łącznie 67%).
Gminy, na obszarze których brak jest zorganizowanych miejsc składowania stałych odpadów komunalnych, zawarły umowy na ich odbiór z sąsiednimi gminami posiadającymi własne składowiska, bądź z firmami zajmującymi się odbiorem odpadów. Firmy PPUH EKOM w Chęcinach i POLTER w Jędrzejowie odpady z gmin: Imielno, Nagłowice, Sobków, Pierzchnica i Oksa jak również ZOM w Ostrowcu Św. z gmin Wojciechowice i Bałtów przekazały na składowisko w Janiku. Na składowisko w Promniku MPO z Kielc wywiozło odpady z terenu gminy Smyków, natomiast PGKiM z Sandomierza, jako pośrednik, odpady komunalne z gminy Obrazów złożyło na składowisku w Piasecznie. Odpady komunalne z terenu gminy Nowy Korczyn, Zakład Usług Wielobranżowych HYDROSVAT z Solca Zdroju, wywiózł na składowisko w Raczycach. Gmina Zawichost umowę taką podpisała z odbiorcą spoza naszego województwa i wywozi odpady do Annopola położonego w woj. lubelskim, gmina Moskorzew do Częstochowy w woj. śląskim, a gmina Gowarczów do Opoczna i innych ościennych gmin. Natomiast na składowisko "Sielec Biskupi", znajdujące się na naszym terenie, przyjmowane są odpady z gminy Słaboszów, a na składowisko "Piaseczno" z Nowej Dęby, Tarnobrzegu i Baranowa Sandomierskiego, które znajdują się poza granicami województwa świętokrzyskiego.
Na rys. 69 zaznaczono (szrafurą) gminy, na terenie których eksploatowane były w 2001 r. składowiska oraz obsługiwane przez nie rejony.
Począwszy od roku 2001 nie eksploatowano już trzech składowisk odpadów: "Żurawniki" w gminie Lipnik, gdzie prowadzona jest rekultywacja terenu, natomiast odpady z gminy wywożone są przez Zakład Santa Eko na składowisko komunalne "Piaseczno" w gminie Łoniów, "Jarosławice" w gminie Tuczępy, gdzie w październiku rozpoczęto prace rekultywacyjne, natomiast odpady wywożone są przez prywatnego odbiorcę na składowisko do Staszowa, "Bałków" w gminie Radków, które zrekultywowano, a odpady z terenu gminy skierowano na składowisko "Kępny Ług" w gminie Włoszczowa. Ponadto nie eksploatowano już starej kwatery składowiska w Promniku w gminie Strawczyn.
Z miejsca czasowego gromadzenia odpadów komunalnych korzysta gmina Słupia Konecka, która nie określiła gdzie zostaną przekazane składowane odpady.
W ciągu roku 2001 zaprzestano eksploatacji składowiska "Czaplów" użytkowanego przez gminę Bieliny. Obiekt ten zamknięto w marcu, a w sierpniu 2001 roku zakończono rekultywację terenu. Odpady z gminy wywożone są przez prywatnego odbiorcę i składowane na składowisku w Promniku.
Na 2002 rok, zgodnie z deklaracjami użytkowników składowisk, planowane jest zamknięcie następujących obiektów: "Suchowola" w gminie Chmielnik, "Raków" w gminie Raków, "Piaseczno" (stara kwatera) w gminie Łoniów, "Podlesie" w gminie Bogoria, "Kamionka" w gminie Radków, "Łopuszno-Górki" w gminie Łopuszno, "Secemin" w gminie Secemin.
W związku z przepełnieniem i brakiem miejsca do dalszego przyjmowania odpadów na eksploatowanym składowisku "Piaseczno" w gminie Łoniów, wybudowana została nowa kwatera, wyposażona w system odwodnienia powierzchniowego poprzez odprowadzanie odcieków do zbiornika bezodpływowego w celu zabezpieczenia przed infiltracją odcieków w głąb podłoża, której dno i ściany zabezpieczono warstwą iłu. Eksploatacja jej ma nastąpić w 2002 roku. W przygotowaniu jest projekt techniczny rekultywacji starej kwatery wysypiska uwzględniający system rowów odwadniających wody opadowe.
