CZĘŚĆ I. CHARAKTERYSTYKA WOJEWÓDZTWA 1. Położenie fizyczno-geograficzne
oraz podział administracyjny województwa
Województwo świętokrzyskie położone jest w centralnej
Polsce, w pasie Wyżyn Polskich. Jego terytorium
rozciąga się od 50o10'
do 51o21' szerokości
geograficznej północnej i od 19o43'
do 21o42' długości
geograficznej wschodniej. Rozciągłość liniowa
województwa z północy na południe wynosi 123 km
(od okolic Kamiennej Woli w gminie Gowarczów do
okolic Sędziszowic w gminie Bejsce) oraz 176 km
z zachodu na wschód km (od okolic miejscowości
Dąbie w gminie Secemin do miejscowości Zawichost).
Obejmuje swymi granicami większość terenów byłego
województwa kieleckiego (72 gminy), część dawnego
województwa tarnobrzeskiego położoną w lewobrzeżnym
dorzeczu Wisły (24 gminy) oraz nieliczne gminy
byłych województw: częstochowskiego (3), piotrkowskiego
(2) i radomskiego (1). Zajmując powierzchnię 11
672 km2 pod względem
wielkości znajduje się na 15 miejscu wśród 16
województw w kraju.
Pod względem liczby mieszkańców województwo świętokrzyskie
jest również jednym z najmniejszych województw
i plasuje się na 13 miejscu. Zamieszkuje w nim
1323 tys. mieszkańców, co stanowi 3,4% ogólnej
liczby ludności w kraju.
Naturalną granicą województwa na wschodzie i południowym
wschodzie jest rzeka Wisła, na zachodzie częściowo
rzeki: Pilica i Czarna Włoszczowska. Pozostałe
granice przecinają w sposób umowny regiony geograficzne
i przebiegają poprzecznie przez doliny rzeczne
i wzniesienia. Województwo świętokrzyskie od północy
graniczy z województwem mazowieckim, od południowego
wschodu z województwem podkarpackim, od wschodu
z województwem lubelskim, od południa z województwem
małopolskim, od południowego zachodu z województwem
śląskim, a od zachodu z województwem łódzkim.
W całości województwo położone jest w lewostronnej
części dorzecza Wisły, na pograniczu jej górnego
i środkowego biegu. Większość terytorium regionu
znajduje się w obrębie zlewni rzek: Nidy o prawie
całkowitej powierzchni dorzecza wynoszącej ponad
3,8 tys. km2 w granicach
województwa (33% obszaru regionu), Kamiennej o
niemalże całej zlewni rozciągającej się na terenie
województwa liczącej tu ok. 1,9 tys. km2
(16% powierzchni województwa) oraz Pilicy, której
głównie dwa dorzecza Czarnej Malenieckiej i Czarnej
Włoszczowskiej również w większości położone są
w granicach województwa łącznie zajmując ok. 1,3
tys. (11% powierzchni). Pozostały obszar województwa
obejmuje całkowite lub prawie całkowite zlewnie:
Czarnej Staszowskiej, Koprzywianki, Opatówki,
Kanału Strumień, ponad połowę zlewni rzeki Nidzicy
oraz w niewielkiej części zlewnie rzek Iłżanki
i Krępianki.
Pod względem administracyjnym województwo świętokrzyskie
podzielone jest na 102 gminy, 13 powiatów ziemskich
i 1 miasto - Kielce na prawach powiatu (powiat
grodzki). Spośród powiatów największym pod względem
powierzchni (2248 km2)
i liczby ludności (194 tys.) jest powiat kielecki,
najmniejszym natomiast obszarowo jest powiat skarżyski
(343 km2), a pod względem
ludności powiat kazimierski (39 tys.). Podział
administracyjny przedstawiono na rysunku
1.
Sieć osadniczą w regionie stanowi 5 miast (Kielce,
Ostrowiec Świętokrzyski, Sandomierz, Skarżysko
Kamienna, Starachowice), 24 miasta i gminy i 73
gminy z 2842 miejscowościami wiejskimi. Największym
terytorialnie miastem województwa i jego głównym
ośrodkiem miejskim, przemysłowym i kulturalno-naukowym,
są Kielce. Przeciętnie jedno miasto w województwie
przypada na 402,5 km2,
podczas gdy w Polsce na 357,4 km2.
Większą od przeciętnej gęstością charakteryzuje
się sieć miejscowości wiejskich - na jedną miejscowość
przypada 4,1 km2 (w
kraju 5,5 km2). Wskaźniki
te świadczą o niższym stopniu urbanizacji województwa
świętokrzyskiego.