CZĘŚĆ III. ZASOBY ORAZ STAN CZYSTOŚCI WÓD

1. Zasoby wodne województwa i ich wykorzystanie

1.1. Wody powierzchniowe
Woda odgrywa szczególną rolę w procesach zachodzących w ekosystemach, stanowiąc niezbędny dla ich funkcjonowania abiotyczny (nieożywiony) element środowiska. Jest bardzo cennym, specyficznym i odnawialnym surowcem, o zmiennych w czasie zasobach. Spełnia wielorakie, podstawowe funkcje w działalności gospodarczej. Te szczególne funkcje sprawiają, że konieczna jest nie tylko ochrona jej przed zanieczyszczeniami, ale również racjonalne, oszczędne gospodarowanie jej zasobami. Ochrona jakościowa i ilościowa zasobów wodnych stanowi integralny element ochrony środowiska. Zasoby wody rozmieszczone są różnie, podlegają wahaniom sezonowym i rocznym, lecz ogólnie ich suma na naszej planecie jest w zasadzie stała. Odnawialne światowe zasoby wód powierzchniowych w przeliczeniu na mieszkańca wynoszą w skali roku około 7300 m3.
Dla Europy wartość ta wynosi 4560 m3, lecz jest bardzo różna w poszczególnych krajach. W Polsce szacuje się, że odnawialne zasoby w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynoszą około 1580 m3, czyli niemal trzykrotnie mniej niż wynosi średnia dla mieszkańca Europy (rysunek 42). W skali światowej zaledwie 1/4 ludności ma dogodny dostęp do wody pitnej. Z krajów europejskich jedynie Malta i Belgia są mniej zasobne w wodę od Polski.

Zahamowanie zatem degradacji, a następnie poprawa jakości zasobów wodnych, wymaga likwidacji zaległości i zaniedbań w gospodarce wodnej, w tym w szczególności w budowie komunalnych i przemysłowych oczyszczalni ścieków. Naturalnymi obszarami, na których przebiegają procesy obiegu wody na powierzchni ziemi oraz kumulują się skutki gospodarowania jej zasobami, są zlewnie rzek. Zasobność wód powierzchniowych liczona globalnym rocznym odpływem jest nieznaczna. Decydują o niej warunki naturalne oraz możliwość retencjonowania wód. Województwo świętokrzyskie leży w lewostronnym dorzeczu rzeki Wisły na pograniczu górnego i środkowego jej biegu. Teren województwa obejmuje całkowite bądź prawie całkowite zlewnie rzeki Nidy, Kamiennej, Kanału Strumień i Czarnej Staszowskiej, Koprzywianki i Opatówki, prawobrzeżną część zlewni rzeki Pilicy, górną część zlewni rzek: Iłżanki i Krępianki oraz dolną część rzeki Nidzicy. W tabeli 36 zestawiono średnie roczne przepływy w profilach wodowskazowych rzek z obszaru województwa świętokrzyskiego.
Zasoby wód powierzchniowych wyrażone odpływem rocznym wynoszą ca 1890 mln m3. Wody te odpływają z naszego obszaru do rzeki Wisły wobec braku dostatecznej ilości obiektów i urządzeń do ich retencjonowania. Ogólna szacunkowa ilość zretencjonowanych wód na obszarze województwa wynosi około 66,7 mln m3. Są to wody gromadzone zarówno w zbiornikach wodnych (39,5 mln m3) jak i w stawach rybnych (27,2 mln m3). Ilość zretencjonowanej wody na obszarze województwa stanowi około 3,6% ogólnych zasobów wód powierzchniowych. Niezmiernie ważnym więc zadaniem jest poprawienie bilansu wodnego w województwie poprzez zwiększenie zdolności retencyjnej siedlisk hydrogenicznych, budowę i odbudowę zbiorników retencyjnych.
Procentowy udział wody magazynowanej w zbiornikach w stosunku do całkowitego odpływu z województwa przedstawiono na rysunku 43. Realizacja tych inwestycji przyczyniłaby się do znacznego przyrostu objętości magazynowanej wody, co w efekcie spowodowałoby ochronę i poprawę istniejących warunków gruntowo-wodnych i zwiększyłoby szansę zapobiegania takim zjawiskom jak powódź czy susza. Realizacja tych zamierzeń leży w gestii samorządów lokalnych, które mogą liczyć na pomoc finansową z NFOŚiGW oraz WFOŚiGW.