CZĘŚĆ I. CHARAKTERYSTYKA WOJEWÓDZTWA

4. Rolnictwo

     Obszar użytków rolnych w województwie wynosi 730,6 tys. ha, co stanowi 62,6% powierzchni ogólnej województwa. W ogólnej powierzchni użytków rolnych grunty orne zajmują 561,7 tys. ha, tj. 76,9%, sady 20,6 tys. ha, tj. 2,8% , użytki zielone 148,2 tys. ha, tj. 20,3%. 
     W województwie istnieje 134,9 tys. indywidualnych gospodarstw rolnych o średniej powierzchni 5,4 ha. Najliczniejszą grupę stanowią gospodarstwa o powierzchni 2-5 ha (ponad 40% ogółu gospodarstw). 
     Głównymi uprawami rolniczymi w województwie jest uprawa zbóż (pszenica, żyto) i ziemniaków. Według danych Urzędu Statystycznego w Kielcach, ogólna powierzchnia zasiewów w 2000 r. wyniosła 485,8 tys. ha, tj. 66,5% ogólnej powierzchni użytków rolnych. W strukturze zasiewów zboża podstawowe z mieszankami zbożowymi i innymi uprawami zbożowymi (bez kukurydzy) zajmowały 64,5%, ziemniaki 15,1%, przemysłowe 3,4% i rośliny pastewne 10,1%. 
     Z danych statystycznych za rok 2000 wynika, że plony głównych ziemiopłodów były niższe od plonów uzyskanych w roku 1999 i wynosiły (z 1ha w dt):

     Plony zbóż ogółem wyniosły 22,0 dt/ha i były niższe o 17,3% od uzyskanych w 1999 r. Wyż-sze od ubiegłorocznych o 16,7% były plony ziemniaków, które wyniosły 175 dt/ha oraz plony buraków cukrowych o 2,4% i wyniosły 378 dt/ha. 
     Spadek produkcji zbóż spowodowany był niekorzystnymi warunkami klimatycznymi (susza glebowa), a także zmniejszoną powierzchnią ich uprawy. 
     Pogłowie trzody chlewnej, wg badań US w Kielcach przeprowadzonych w końcu roku 2000, ukształtowało się na poziomie 403,1 tys. szt., tj. o 2,6% wyższym w porównaniu do listopada 1999 r. (kraj – spadek o 6,8%). Obsada trzody chlewnej na 100 ha użytków rolnych w końcu listopada 2000 r. wynosiła 55,2 szt. (kraj – 92,3 szt.). 
     Niekorzystne uwarunkowania produkcyjno-rynkowe dla producentów trzody chlewnej, zapoczątkowane w II półroczu 1998 r. i trend spadkowy w chowie trzody utrzymywały się do I półrocza 2000 r. włącznie. W II połowie roku zmniejszyło się tempo rocznego spadku pogłowia trzody, którego stan w listopadzie oznaczał niewielki wzrost z uwagi na obawy rolników związane z koniecznością zakupu drogich pasz treściwych wobec dużo niższych zbiorów zbóż z ubiegłorocznych żniw. 
     Obok niewielkiego wzrostu rentowności świń, wzrósł popyt na wieprzowinę kosztem wołowiny z chwilą dotarcia informacji o wystąpieniu w Europie zachorowań na BSE.   
     Pogłowie bydła w grudniu 2000 r. wynosiło 245,4 tys. szt. Wyniki badań wykazały, że w ciągu roku nastąpił spadek liczebności stada bydła ogółem o 8,6% (kraj – o 6,1%). Obsada bydła na 100 ha użytków rolnych wynosiła w grudniu 2000 r. – 33,6 szt. (kraj – 31,1 szt.). 
     W najtrudniejszej sytuacji ekonomicznej znaleźli się producenci bydła rzeźnego. Psychoza „szalonych krów” oraz negatywne reakcje konsumentów odnośnie spożycia mięsa wołowego, mające swój początek w końcu roku 2000, utrzymują się nadal. Malejący popyt sprawia, że mimo głębokiego spadku skupu bydła, ceny żywca wołowego ciągle obniżają się. Zmiana preferencji konsumentów ożywiła popyt na wieprzowinę i drób. 
     Poprawę opłacalności obserwuje się w produkcji mleka. Średnia cena skupu mleka za 2000 r. (0,68 zł za litr) była wyższa o 25,9% od notowanej w 1999 r. Opłacalną była produkcja w gospodarstwach utrzymujących pewne minimum krów (co najmniej 14 szt.) i sprzedających surowiec w kl. IE i I. 
     Mimo stosunkowo wysokiego poziomu cen w omawianym okresie, część producentów zrezygnowała z prowadzenia tego kierunku lub znacznie ograniczyła pogłowie krów z powodu niesprostania wymogom jakościowym mleka w skupie. 
     Najbardziej zorganizowaną formą produkcji zwierzęcej jest fermowy chów i hodowla drobiu. Systemem fermowym hoduje się: kury, kaczki, gęsi i indyki. Tylko tucz gęsi prowadzony jest systemem kombinowanym, tj. fermowo-wybiegowym, pozostałe gatunki hoduje się w systemie fermowym zamkniętym. 
     Głównymi kierunkami produkcji fermowej drobiu są: produkcja brojlerów, produkcja jaj spożywczych oraz produkcja jaj wylęgowych. Największy procent produkcji stanowi produkcja brojlerów i jaj spożywczych (ok. 80%), następnie tucz gęsi (ok. 10%), pozostałe 10% przypada na tucz indyków i kaczek. 
     Fermy drobiu, liczące 410 szt. kurników, zlokalizowane są głównie w środkowej i północnej części województwa, gdzie występuje przewaga gleb słabych. 
    Chów i hodowla owiec stanowi uzupełniającą gałąź produkcji zwierzęcej. Pogłowie tego gatunku zwierząt od wielu lat wykazuje tendencję malejącą. Wzrost pogłowia maciorek, odnotowany w roku 2000, świadczy o zatrzymaniu trendu spadkowego i stabilizacji pogłowia owiec na poziomie 4 tys. szt. w skali województwa. 
     Zużycie nawozów sztucznych w czystym składniku w roku gospodarczym 1999/2000 na 1 ha użytków rolnych wynosiło 66,8 kg NPK, tj. o 0,4 kg (o 0,6%) więcej niż w roku ubiegłym (kraj – 85,8 kg/ha NPK). Stosunek N:P:K w dawce nawozowej kształtował się wg proporcji 1:0,4:0,4. Zużycie nawozów wapniowych pod zbiory 2000 r. wyniosło 37,2 kg CaO na 1 ha użytków rolnych i kształtowało się na poziomie roku ubiegłego (kraj – 95,1 kg CaO). 
     Atutem województwa świętokrzyskiego są ekologiczne formy produkcji, stwarzające mniejsze zagrożenia ekologiczne wywołane stosowaniem chemizacji produkcji. Obecnie atesty gospodarstw ekologicznych posiada 69 gospodarstw oraz 2 firmy. Gospodarstwa ekologiczne zlokalizowane są na terenie następujących powiatów: Busko Zdrój – 4, Jędrzejów – 5, Kazimierza Wielka – 5, Kielce – 15, Końskie – 3, Opatów – 8, Ostrowiec Świętokrzyski – 4, Pińczów – 11, Starachowice – 13, Staszów – 1. Natomiast firmy prowadzące gospodarstwa ekologiczne znajdują się w Ostrowcu Świętokrzyskim. Na rok 2001 zgłoszono do kontroli atestacyjnej ok. 500 gospodarstw.