|
2. Monitoring jakości
powietrza
2.1. Program
badań
W problematyce badań stanu środowiska szczególne miejsce
zajmuje ocena stanu zanieczyszczenia atmosfery. Rozpoznanie zanieczyszczenia
powietrza jest podstawą oceny dotrzymania norm jakości powietrza, służy
identyfikacji obszarów przekroczeń tych norm oraz analizie trendów. Informacje
uzyskiwane w ramach funkcjonowania systemu są podstawą do kreowania strategii
ochrony powietrza i podejmowania działań zmniejszających stopień jego
zanieczyszczenia. Zgromadzone dane wykorzystywane są również w ustalaniu
aktualnego stanu zanieczyszczenia atmosfery
w odniesieniu do zakładów istniejących
i projektowanych.
Monitoring zanieczyszczeń powietrza, jako system badań i
analiz w zakresie pozwalającym na określenie jakości powietrza, realizowany jest
na mocy ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie
i kształtowaniu środowiska (Dz.U. z 1994 r. Nr 49, poz.196 z późn.
zm.) oraz ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony
Środowiska (Dz.U. z 1991 r., Nr 77, poz. 335 z późn. zm., w tym zm. Nr 106,
poz. 668 z 1998 r.).
System monitoringu powietrza oparty jest na pomiarach stężeń
zanieczyszczeń w powietrzu tzw. imisji, wykonywanych na stacjach
pomiarowych wchodzących w skład sieci monitoringu: krajowego,
regionalnego i lokalnego. W województwie świętokrzyskim występują
wszystkie wymienione rodzaje sieci pomiarowych. Należy jednak podkreślić, iż
sieci te wzajemnie się przenikają; sieci funkcjonujące w mniejszej skali
przestrzennej stanowią element sieci funkcjonujących na wyższym poziomie.
Na sieć pomiarową jakości powietrza w województwie składają
się: krajowa sieć nadzoru ogólnego, sieć regionalna i sieci lokalne. Sieć
nadzoru ogólnego obejmuje stacje Inspekcji Sanitarnej funkcjonujące na
obszarach miejskich i w uzdrowiskach, a głównym ich celem jest ocena narażenia
ludności na zanieczyszczenie. Jedna ze stacji WSSE, zlokalizowana w Kielcach
przy ul. Gałczyńskiego, należy do sieci stacji podstawowych w Polsce,
których zadaniem jest śledzenie tendencji zmian stężeń wybranych zanieczyszczeń
powietrza w skali kraju.
Sieć wojewódzka (regionalna) jest uzupełnieniem sieci
krajowej, a funkcjonowanie jej wynika z potrzeb wojewódzkiej polityki ochrony
środowiska. W ramach monitoringu regionalnego funkcjonują m.in. stacje
Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska zlokalizowane w Kielcach i
Chęcinach.
Badania jakości powietrza w sieci krajowej ustalane są
centralnie. W sieci regionalnej program badawczy wynika z przyjętych w
programie wojewódzkim założeń. Sieci lokalne (zakładowe) funkcjonują w wyniku
realizacji obowiązków wynikających z decyzji wojewody lub starosty, wydawanych
podmiotom gospodarczym w celu pozyskiwania informacji o poziomie
zanieczyszczenia na terenach sąsiadujących z zakładem oraz wpływie obiektów na
otoczenie.
Monitoring lokalny to głównie sieci zakładowe dużych
zakładów przemysłowych województwa o znaczącym oddziaływaniu na stan
zanieczyszczenia powietrza, a w tym: Cementowni „Nowiny” S.A. i ZPW
„Trzuskawica” S.A., Cementowni „Ożarów” S.A., Kopalni i Zakładów Chemicznych
Siarki „Siarkopol” w Grzybowie, Kopalni Siarki „Grzybów” w Rzędowie, Huty
„Ostrowiec” S.A. w Ostrowcu Świętokrzyskim i Lafarge S.A. Cementowni w
Małogoszczy. Programy badań Huty w Ostrowcu Świętokrzyskim i Cementowni w
Małogoszczy włączone zostały do sytemu monitoringu powietrza w 1999 r., przy
czym pełny roczny cykl pomiarów realizowanych zgodnie z zatwierdzonym projektem
odnosi się do 2000 r. Ponadto pomiary stężeń zanieczyszczeń powietrza
wykonywane są na lokalnej stacji miejskiej obsługiwanej przez Urząd Miasta Ostrowca
Świętokrzyskiego przy ul. Głogowskiego.
W roku 1999 część zakładów, na mocy prawomocnych
decyzji administracyjnych, zwolniona została z obowiązku monitorowania stężeń
substancji zanieczyszczających powietrze, a należą do nich: Elektrownia im. T.
Kościuszki w Połańcu, Pilkington Sandoglass Sp. z o.o. w Sandomierzu oraz
Kopalnia Siarki „Grzybów” w Rzędowie.
Ogółem w roku 2000 w województwie pomiary jakości powietrza
wykonywano na 30 stacjach pomiarowych zlokalizowanych na terenie 10
powiatów. Do jednostek administracyjnych o statusie powiatu nie mających stacji
pomiarowej imisji należą powiaty: kazimierski, pińczowski i włoszczowski.
Niezależnie od pomiarów stężeń zanieczyszczeń Inspekcja Sanitarna oraz niektóre
zakłady wykonują, w siatce punktów rozmieszczonych na terenie całego
województwa, pomiary opadu pyłu. Dla 3 wymienionych powiatów, nie dysponujących
pomiarami stężeń zanieczyszczeń, opad pyłu jest jedynym wskaźnikiem jakości
powietrza.
Pomiary imisji wykonywane są w większości metodami
manualnymi, niemniej funkcjonuje już 5 stacji automatycznych wykonujących
pomiary ciągłe. Stacje automatyczne tworzą sieć połączoną modemami z centralnym
komputerem, który rejestruje mierzone wartości, zestawia je i statystycznie
przetwarza dane pomiarowe dając na bieżąco możliwość oceny stanu czystości
powietrza na danym terenie.
Program monitoringu jakości powietrza realizowany w
województwie w roku 2000 obejmujący pomiary stężeń zanieczyszczeń
przedstawia tabela
15.
.
Stopień zanieczyszczenia powietrza ustalany jest w odniesieniu
do dopuszczalnych stężeń substancji zanieczyszczających. Są one porównywane z
wartościami stężeń poszczególnych substancji – tzw. stężeń imisyjnych,
uzyskiwanych z pomiarów monitoringowych lub obliczeń przy użyciu matematycznych
modeli rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. Od roku 1998 obowiązują
w Polsce nowe przepisy w zakresie dopuszczalnych stężeń
zanieczyszczeń powietrza, wprowadzone rozporządzeniem Ministra Ochrony
Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 28 kwietnia 1998 r. w sprawie
dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu
(Dz.U. z 1998 r., Nr 55, poz. 355). Ostrzejsze wartości norm
niektórych substancji zanieczyszczających zostały wprowadzone odrębnie dla
parków narodowych, leśnych kompleksów promocyjnych, obszarów ochrony
uzdrowiskowej oraz obszarów, na których zlokalizowane są pomniki historii
wpisane na „Listę dziedzictwa światowego”.
Dopuszczalne wartości stężeń substancji zanieczyszczających
w powietrzu, określone wyżej wymienionym rozporządzeniem, a odnoszące się do
rodzajów zanieczyszczeń i obszarów objętych badaniami na terenie
województwa zawiera tabela
16.
Obowiązujące uregulowania prawne wprowadzają wartości
dopuszczalne dla stężeń 30-minutowych i 24-godzinnych w postaci percentyli (wartości
stężenia 30-min., której nie przekracza 99,8% wyników 30-min. w rocznej serii
pomiarowej oraz odpowiednio wartości stężenia 24 godzinnego, której nie
przekracza 98% wyników pomiarów dobowych w serii rocznej).
Interpretując wyniki pomiarów można je więc odnosić do norm:
stężeń 30-minutowych - D30 (średnich chwilowych), stężeń 24-godzinnych - D24
(średnich dobowych) oraz stężeń średnich rocznych (Da). Ponadto dla potrzeb
statystyki poglądowej posługiwać się można także nienormowanym stężeniem
średniomiesięcznym – jako wartością średnią z dobowych stężeń pomierzonych
w danym miesiącu (Dm).
|
