CZĘŚĆ VII. ZASOBY I FORMY OCHRONY PRZYRODY

1. Formy ochrony przyrody


Świętokrzyski Park Narodowy

     Centralnym obiektem przyrodniczym poddanym pod ochronę prawną w województwie świętokrzyskim jest Świętokrzyski Park Narodowy, który obejmuje najcenniejsze obszary Gór Świętokrzyskich z wielkim bogactwem form krajobrazowych, utworów geologicznych, szaty roślinnej 
i świata zwierząt. Obecnie powierzchnia Parku wynosi 7626 ha., natomiast otuliny 20 786 ha. Park został utworzony w 1950 r. W skład Parku wchodzi główne pasmo Łysogór z Łysicą i Łysą Górą, Góry: Miejska, Psarka i Chełmowa, kompleksy lasów Chrusty, Plecionki i Gawroniec oraz uroczysko Serwis - Dąbrowa. 
      W lasach ŚPN gatunkiem dominującym jest jodła pospolita, zajmująca ok. 60% ogólnego zapasu. Obok jodły występują inne gatunki rodzime, jak: buk, sosna pospolita, dąb szypułkowy i bezszypułkowy, świerk pospolity, klon zwyczajny, klon jawor, modrzew europejski i polski, lipa drobnolistna, brzoza gruczołkowata i omoszona, wiąz, grab, osika, olsza, jesion wyniosły. Roślinność zielna reprezentowana jest również przez wiele interesujących gatunków, takich jak: śnieżyczka przebiśnieg, lilia złotogłów, pióropusznik strusi, pełnik europejski, wawrzynek wilczełyko, rosiczki, storczyki i inne. Podobnie jak świat roślin, bogata jest również fauna Parku. Wśród zwierząt zamieszkujących tereny Parku występują liczne gatunki chronionych owadów, płazów, gadów, ptaków i ssaków. Na obszarze Parku żyje ponad 100 gatunków ptaków, w większości objętych ochroną gatunkową. Z motyli należy wymienić: pazia żeglarza, pazia królowej i admirała. Jako przedstawiciela świata chrząszczy należy wymienić - pośród wielu gatunków - jelonka rogacza. 
Z płazów i gadów występują: traszka górska, rzekotka drzewna, ropuchy, jaszczurki, padalec, żmija zygzakowata. Spośród ssaków żyją tam: sarny, jelenie, dziki, borsuki, lisy, kuny, ryjówki, popielice, orzesznice, jeże i inne gatunki. Awifaunę reprezentuje ok. 100 gat. ptaków, m.in.: orzechówka, pliszka górska, bocian czarny (jedno stanowisko), kowaliki, dzięcioły, rudziki, świstunki, trznadle, piecuszki. W strumieniach mających charakter potoków górskich wypływających z terenu Parku żyje m.in. pstrąg potokowy. 
      W roku 1996 Świętokrzyski Park Narodowy został powiększony poprzez włączenie dwóch obszarów. Jeden obejmuje wschodnią część Pasma Klonowskiego, drugi zaś tzw. skarpę "Zapusty" w Paśmie Pokrzywiańskim. W skład terenu położonego w Paśmie Klonowskim wchodzą grunty, będące w dotychczasowym zarządzie Lasów Państwowych, należące do Leśnictwa Klonów i Leśnictwa Brzezinki.
      Główne walory przyrodnicze tego obszaru, to charakterystyczne zbiorowiska lasów liściastych, reprezentowane przede wszystkim przez zespół żyznej buczyny sudeckiej z licznymi gatunkami roślin rzadkich i chronionych. W rejonie Bukowej Góry stwierdzono interesujące wychodnie skalne, proponowane wcześniej do objęcia ochroną rezerwatową. Drugi, włączony w granice ŚPN, obszar obejmuje nieużytki (murawy, wychodnie skalne, zarośla) na stromym zboczu tzw. skarpy "Zapusty" koło wsi Cząstków. Obok walorów florystycznych na podkreślenie zasługują również walory faunistyczne i krajobrazowe. Należy dodać, że w roku 2000 zakończono prace nad planem ochrony Świętokrzyskiego Parku Narodowego, zasadniczym dokumentem, pozwalającym na wykonywanie prac ochronnych w odniesieniu do substancji przyrodniczej parku.