CZĘŚĆ VI. CHARAKTERYSTYKA, ZAGROŻENIA ORAZ ZANIECZYSZCZENIE
GLEB 2. Jakość bonitacyjna gleb i
kompleksy przydatności rolniczej
. Wśród gruntów ornych województwa największy udział
wynoszący ok. 42% stanowią gleby średnio ciężkie
(lessy, rędziny, mady, gliny). Około 36% powierzchni
gruntów ornych stanowią gleby bardzo lekkie (piaski,
mady). Udział gleb bardzo ciężkich (rędziny, mady,
iły, gliny) wynosi ok. 11%. Dwa ostatnie rodzaje
gleb, gleby lekkie (piaski, pyły, rędziny) zajmują
ok. 7% powierzchni oraz gleby ciężkie (rędziny,
mady, gliny) tylko ok. 4% powierzchni gruntów ornych.
Procentowy udział gleb w poszczególnych klasach
bonitacyjnych przedstawia się następująco:
Według szacunkowych obliczeń około 25,8% gruntów
ornych stanowią gleby najlepsze (kl. I-IIIa) występujące
głównie w gminach południowej i wschodniej części
województwa. Duży udział gleb najlepszych występuje
w powiatach: kazimierskim - 74,3%, sandomierskim
- 69,8% i opatowskim - 53,7%. Około 41,3% stanowią
gleby średniej jakości (kl. IIIb-IVb), które dominują
w środkowej i częściowo północnej części województwa.
Gleby słabe i najsłabsze (kl. V-VIz) stanowią około
32,9%. Gleby te występują głównie w gminach północnej
i środkowej części województwa. Największy udział
gleb najsłabszych występuje w powiatach: koneckim
- 73,1%, skarżyskim - 67,1% i włoszczowskim - 58,1%.
Rozróżnia się następujące kompleksy przydatności
rolniczej gruntów ornych, występujące w ramach poszczególnych
jednostek administracyjnych:
1. Gleby kompleksu pszennego bardzo dobrego, zaliczone
do I i II klasy bonitacyjnej występują w gminach:
Czarnocin, Złota, Opatowiec, Kazimierza Wielka,
Waśniów, Skalbmierz, Opatów, Dwikozy, Lipnik, Obrazów,
Ożarów, Samborzec, Wojciechowice, Klimontów. Potencjalna
produkcyjność tych gleb jest bardzo wysoka, nadają
się pod uprawę roślin o największych wymaganiach
siedliskowych (pszenica, buraki cukrowe, warzywa).
2. Gleby kompleksu pszenno dobrego, do którego zalicza
się gleby klasy II, IIIa i IIIb występują głównie
w gminach: Dwikozy, Klimontów, Lipnik, Sadowie,
Samborzec, Działoszyce, Czarnocin, Skalbmierz. Dobór
roślin uprawnych pokrywa się z doborem roślin w
kompleksie 1.
3. Gleby kompleksu pszenno wadliwego spotkać można
na obszarach lessowych położonych na stokach o spadku
powyżej 6% oraz na obszarach rędzinowych. Większe
obszary gleb tego kompleksu występują w gminach:
Działoszyce, Pińczów, Miedziana Góra, Sadowie, Iwaniska
i Wilczyce. Ze względu na wrażliwość tych gleb na
suszę dobór roślin jest ograniczony.
4. Kompleks żytni bardzo dobry obejmuje gleby o
wszechstronnej przydatności rolniczej. Większe obszary
tego kompleksu występują w gminach Strawczyn, Bałtów,
Gnojno i Kozłów. Kompleks ten w zależności stopnia
agrotechniki przydatny do uprawy niemalże wszystkich
roślin; przy gospodarce ekstensywnej najlepsze plony
uzyskuje się z produkcji ziemniaków i żyta.
5. Gleby kompleksu żytniego dobrego spotyka się
w północno zachodniej części województwa oraz w
rozproszeniu w różnych rejonach województwa. Większe
obszary występują w gminach: Pierzchnica, Łopuszno,
Suchedniów, Gnojno, Bałtów i Tarłów. W doborze roślin
przeważa tu uprawa żyta i ziemniaków, a na wilgotniejszych
glebach owies.
6. Kompleks żytni słaby występuje na terenie całego
województwa. Większość tych gleb jest sucha i możliwość
intensyfikacji na drodze nawożenia jest ograniczona.
Największe powierzchnie tego kompleksu można spotkać
w gminach: Chęciny, Łopuszno, Radoszyce, Końskie,
Brody, Moskorzew, Fałków, Radków, Gowarczów i Staszów.
Dobór roślin w tym kompleksie jest zredukowany,
uprawia się tutaj najczęściej żyto, seradelę, łubin
i tytoń oraz owies.
7. Kompleks żytni bardzo słaby obejmuje gleby ubogie
w składniki pokarmowe i suche. Gleby tego typu występują
w rozproszeniu na terenie całego województwa. Największe
ich powierzchnie są w gminach: Krasocin, Daleszyce,
Moskorzew, Secemin, Końskie, Chęciny, Małogoszcz,
Fałków, Kluczewsko, Gowarczów, Piekoszów, Stąporków
i Sitkówka. Zakres upraw w tym kompleksie na ogół
zawęża się do żyta, łubinu i seradeli.
8. Gleby kompleksu zbożowo pastewnego mocnego występują
również na terenie całego województwa ale najwięcej
w gminach: Solec Zdrój, Masłów, Pacanów, Nowa Słupia,
Tuczępy, Wiślica, Bieliny, Łubnice, Baćkowice, Połaniec,
Rytwiany, Iwaniska i Staszów. Gleby tego kompleksu
użytkuje się przemiennie jako użytki zielone i grunty
orne.
9. Kompleks zbożowo pastewny słaby występuje głównie
w dolinach rzecznych i na obszarach piaszczystych.
Gleby tego kompleksu najliczniej występują w gminach:
Bliżyn, Radoszyce, Mniów, Stąporków, Oleśnica, Secemin,
Kluczewsko, Fałków, Osiek, Staszów, Rytwiany i Połaniec.
W doborze roślin przeważa tu żyto i ziemniaki.